Darmowy fragment publikacji:
Zdrowa
Wątroba
Andrew Laughin
Zdrowa
Wątroba
dieta
profilaktyka
e-book
ASTRUM
M E
A
www.astrummedia.pl
W R O C Ł A W
D
I
© Copyright by Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o.
Wszelkie prawa zastrzeżone
Redakcja
Jolanta Tkaczyk
Redakcja techniczna
Elżbieta Bursztynowicz
Projekt okładki
Natalia Kowalska
Żadna część tej pracy nie może być powielana i rozpowszechniana,
w jakiejkolwiek formie i w jakikolwiek sposób,
włącznie z fotokopiowaniem, nagrywaniem na taśmy lub przy użyciu
innych systemów, bez pisemnej zgody wydawcy
(art. 116, 117 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
z dn. 4.02.1994 r.)
Zamówienia na książki można składać na kartach pocztowych
lub przez Internetową Księgarnię Wysyłkową
www.wydawnictwo-astrum.pl
Zapraszamy do zakupu naszych książek, multimediów,
słuchowisk, poezji śpiewanej w formie e-booków i e-audiobooków
na platformach cyfrowych
Wydawnictwo ASTRUM Sp. z o.o.
50-374 Wrocław, ul. Norwida 19/6
e-mail: handlowy@astrum.wroc.pl
ISBN 978-83-64786-01-3
SPIS TREŚCI
7
8
12
17
17
WSTĘP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
POŁOŻENIE I BUDOWA WĄTROBY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
FUNKCJE WĄTROBY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
POWIĄZANIA WĄTROBY Z INNYMI ORGANAMI . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wątroba a dwunastnica. Stany zapalne, wrzody, refluks . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wątroba a drogi żółciowe. Stany zapalne, kamica, nowotwór, choroba
Carolego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wątroba a trzustka. Stany zapalne, torbiele, nowotwór, cukrzyca . . . . . . .
Wątroba a jelita. Stany zapalne, nowotwór . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
CHOROBY WĄTROBY: ROZPOZNANIE I OBJAWY . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Marskość wątroby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oddziaływanie toksyn i metody detoksykacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pasożyty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Infekcje wirusowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaburzenia wrodzone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Komplikacje pochorobowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
22
34
51
66
67
73
84
89
94
99
REGENERACJA WĄTROBY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
DIETA WĄTROBOWA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
NOWOCZESNE METODY LECZENIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Najnowsze urządzenia i badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Medykamenty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
Ziołolecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
Ośrodki leczenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
5
PYTANIA I ODPOWIEDZI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
6
WSTĘP
Wątroba to u kręgowców jeden z podstawowych narządów, którego wielo-
funkcyjność przyczynia się do naszego przetrwania. Znajduje się w jamie
brzusznej, poniżej przepony i żeber. Jest największym gruczołem, produ-
kującym żółć, co ułatwia procesy trawienia i emulgowanie lipidów, posia-
da funkcje filtrowania i usuwania toksyn z organizmu ludzkiego, syntezę
białek, produkcję aminokwasów, konwersję glukozy do glikogenu i jego
składowania, jak również jego utrzymanie w organizmie, produkcję hor-
monów i mocznika, przechowywanie witamin i minerałów, podział czą-
stek żywności i inne metaboliczne działania, niezbędne do przetrwania.
Będąc tak ważnym organem, jest również narażona na wiele chorób,
które mogą powstrzymać jej funkcjonowanie i uczynić ją słabą. Ból wątro-
by może mieć wiele przyczyn, takich jak gromadzenie nadmiaru tłuszczu
na wątrobie, zapalenie wątroby, marskość wątroby wywołana alkoholem
i inne przypadki jej uszkodzenia, czyli zespół Gilberta, choroba Wilsona,
zapalenie wątroby, przypadki chorób autoimmunologicznych. Większość
z tych chorób występuje wtedy, gdy nie dbamy o jeden z najważniejszych
narządów, istniejących w naszym ciele.
7
POŁOŻENIE I BUDOWA WĄTROBY
Wątroba to największy narząd gruczołowy ludzkiego organizmu. Waży
około 1,5 kg, przy czym wątroba mężczyzny jest średnio większa i cięż-
sza od wątroby kobiety. Ma kolor czerwono-brązowy i jest podzielona na
cztery płaty o różnej wielkości i nieco odmiennym kształcie. Konsystencja
wątroby jest miękka, sprężystość nieznaczna. Miąższ wątroby jest bardzo
kruchy, toteż przy upadkach lub urazach narząd ten łatwo pęka. Wątro-
ba leży w prawej górnej części jamy brzusznej, tuż poniżej przepony. Jej
większa część znajduje się w prawym podżebrzu, równocześnie zajmuje
również górne części nadbrzusza i lewego podżebrza, sięgając aż do linii
sutkowej. U osoby dorosłej zdrowa, niepowiększona wątroba jest w cało-
ści przykryta prawym łukiem żebrowym, jednak u dzieci może wystawać
poza łuk, a u noworodków zajmuje dużą część jamy brzusznej. Od góry
i z przodu graniczy z przeponą, z dołu i z tyłu z jelitami oraz żołądkiem.
Wątroba jest wyczuwalna na jeden-dwa palce poprzecznie ułożone pod
prawym łukiem żebrowym. Lekkie uciśnięcie zdrowej wątroby nie boli.
Krew przenoszona jest do wątroby za pomocą dwóch dużych naczyń,
zwanych tętnicą wątrobową i żyłą wrotną. Tętnica prowadzi bogatą w tlen
krew z aorty (główne naczynie w sercu), natomiast żyła wrotna prowadzi
krew zawierającą przyswajalne składniki odżywcze z całego przewodu po-
karmowego, a także ze śledziony i trzustki. Tak więc krew doprowadzana
jest do wątroby na dwa sposoby: poprzez żyłę wrotną wątroby (płynie nią
natleniona krew ze śledziony, żołądka i jelit, bogata w składniki odżywcze
i sole mineralne, które wątroba przechwytuje i przetwarza) oraz tętnicę
wątrobową właściwą (doprowadzającą krew bogatą w tlen, tzw. krew od-
żywczą). Warto jednak zauważyć, że pomimo iż żyła wrotna zawiera natle-
nioną krew, więcej tlenu jest dostarczone właśnie przez tętnicę wątrobową,
8
Rys. 1. Umiejscowienie wątroby w jamie brzusznej względem innych narządów.
a nie żyłę wrotną – ze względu na stosunek ilości dostarczanej krwi (3:1).
Odprowadzana jest natomiast trzema żyłami wątrobowymi, poprzez żyłę
główną dolną, do prawego przedsionka serca.
Wątroba składa się z dwóch części – lewej i prawej, oddzielonych od
siebie linią, przebiegającą od pęcherzyka żółciowego do żyły głównej dol-
nej (tak zwana linia Cantliego). Każdy płat składa się z czterech segmen-
tów, które dostarczają krew do lewej i prawej gałęzi żyły wrotnej i tętnicy
wątrobowej. Segmenty i płaty wątroby oddzielone są od siebie przegroda-
mi łącznotkankowymi. Segmentaryczne i płatowe układy naczyń i prze-
wodów żółciowych nie wykazują na ogół wzajemnych połączeń. Wyjątek
stanowią gałęzie żył wątrobowych, które przebiegają przez całą wątrobę.
Mimo to segmenty wątroby są od siebie oddzielone, co jest niezwykle
istotne w chirurgii: można usunąć jeden segment bez szkody dla innych
części wątroby.
Wątroba ma wypukłą powierzchnię przeponową i wklęsłą powierzch-
nię trzewną (dolną). Na powierzchni trzewnej, na granicy obu płatów
9
Rys. 2. Wątroba, widok z przodu. Widoczne dwa płaty wątroby.
wątroby, widoczna jest wnęka (tak zwane wrota wątroby), przez którą
wchodzą naczynia krwionośne: tętnica wątrobowa, zaopatrująca wątrobę
w utlenioną krew i żyła wrotna, doprowadzająca krew żylną, zawierają-
cą produkty trawienia jelitowego: białka i węglowodany oraz produkty
rozpadu krwinek czerwonych ze śledziony. Opuszczają natomiast wnękę
przewody wątrobowe prawy i lewy, które zaraz łączą się w przewód wą-
trobowy wspólny. Obok tętnicy i żyły wrotnej we wrota wątroby wchodzi
także przewód żółciowy. Te trzy elementy tworzą triadę wątrobową i wy-
stępują w każdym najmniejszym elemencie wątroby, czyli zraziku – pod-
stawowej jednostce anatomicznej wątroby. Żółć produkowana w wątrobie
jest zbierana w kanalikach żółciowych, które łączą się, tworząc drogi żół-
ciowe. Żółć zostaje przetransportowana bezpośrednio do dwunastnicy, za
pośrednictwem przewodu żółciowego, lub jest tymczasowo przechowywa-
na w pęcherzyku za pośrednictwem przewodu pęcherzykowego.
W budowie wątroby można wyróżnić łącznotkankowy zrąb (stroma)
oraz miąższ (parenchyma), który tworzą podstawowe jednostki struktu-
ralno-czynnościowe wątroby: hepatocyty. Narząd ten dzieli się także na
zraziki, które można zobaczyć dopiero pod mikroskopem. Pomiędzy zra-
zikami znajduje się tkanka łączna, zawierająca tętnice, żyły i przewodzi-
ki międzyzrazikowe. W środku zrazika znajduje się żyła środkowa, która
10
Rys. 3. Wątroba, widok z tyłu.
zbiera krew z naczyń włosowatych i oddaje ją do żyły podzrazikowej. Pod-
stawowym i najmniejszym elementem budowy wątroby są jednak wspo-
mniane już hepatocyty, które układają się w blaszki wątrobowe, oplecione
naczyniami krwionośnymi i przewodami żółciowymi. Blaszki odchodzą
promieniście od żyły środkowej, która znajduje się wewnątrz płacika ana-
tomicznego. Hepatocyt jest komórką żyjącą około 1 roku. Poza nimi w wą-
trobie występują także, wchodzące w skład naczyń zatokowych, luźno uło-
żone komórki wrzecionowate i gwiazdkowate (mają one własności żerne
i nazywają się komórkami Browicza-Kupffera) oraz lipocyty lub komórki
Ito (gromadzące tłuszcz). Natomiast całość wątroby pokryta jest błoną su-
rowiczą, w tym przypadku otrzewną, wyściełającą również ściany jamy
brzusznej. Blaszki otrzewnej tworzą więzadła, na których zawieszona jest
wątroba. To elastyczne rusztowanie sprawia, że cały narząd jest w znacz-
nym stopniu ruchomy, a co za tym idzie – podatny na zranienia.
11
FUNKCJE WĄTROBY
Z wielu funkcji wątroby nie zdajemy sobie w pełni sprawy, a są one bardzo
ważne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Mimo, że wątroba
spełnia dla organizmu ponad 500 funkcji, można wymienić kilkanaście
najważniejszych:
• przetwarza składniki odżywcze, przenikające do krwi z pożywienia
i zamienia te substancje na przydatne organizmowi,
• unieszkodliwia toksyny, które organizm wchłania do krwi z przewodu
pokarmowego,
• przetwarza czerwone krwinki, które uległy zużyciu,
• magazynuje glikogen,
• zachowuje we krwi odpowiedni poziom cukru,
• zamienia nadmiar cukrów na tłuszcze lub kwasy cukrowe,
• produkuje żółć,
• odpowiada za metabolizm węglowodanów,
• wychwytuje z krwiobiegu szkodliwe związki azotowe,
• magazynuje witaminy (A, B12, D),
• reguluje gospodarkę żelaza i miedzi, które się w niej gromadzą,
• magazynuje enzymy, które są katalizatorami w przemianach chemicznych,
• wytwarza heparynę, przeciwdziałającą krzepnięciu krwi,
• odpowiada za syntetyzowanie białek osocza,
• przerabia cholesterol na kwasy żółciowe,
• bierze udział w metabolizowaniu białek,
• bierze udział w termoregulacji ciała (krew wypływa cieplejsza o 1°C),
• pełni funkcję krwiotwórczą u płodu,
• bierze udział w odporności organizmu.
12
Głównym zadaniem, należącym do wątroby, jest filtrowanie krwi
i oczyszczanie jej z trucizn, pochodzących zarówno z zewnątrz, jak i pro-
dukowanych w organizmie. Trzema najważniejszymi czynnościami, są:
• neutralizacja toksyn (alkoholu i innych używek, a także niektórych le-
ków – głównie barbituranów1),
• przekształcanie toksycznego amoniaku w mocznik2 (tzw. cykl ornity-
nowy),
• sprzęganie metabolitów wielu substancji chemicznych (takich jak bili-
rubina3, sterydy, leki) z kwasem glukuronowym.
Wątroba dezaktywuje działanie hormonów, wytwarzanych przez orga-
nizm oraz dostarczanych do naszego ciała z zewnątrz, a także magazynuje
i przechowuje te substancje toksyczne, które mogą okazać się szkodliwe
dla zdrowia, a których organizm sam nie potrafi zneutralizować. Do ta-
kich substancji należą środki chemiczne, umieszczone w lekach lub stoso-
1 Barbiturany to grupa organicznych związków chemicznych, słabo rozpuszczalnych
w wodzie. Ze względu na ich dużą toksyczność, tylko niektóre stosuje się w medycynie.
Są stosowane jako doustne środki nasenne lub z lekami przeciwbólowymi. Działanie bar-
bituranów determinuje wielkość przyjętej dawki. Przyjęcie jednorazowo małej ilości (ok.
100 mg) działa uspokajająco, nasennie i przeciwepileptycznie. Dawka śmiertelna wynosi
ok. 1500 mg (wartość ta nieco różni się dla poszczególnych barbituranów). Barbiturany
mają silne działanie uzależniające. Ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do leko-
manii, a objawy w tym przypadku są podobne do objawów alkoholizmu.
2 Jest to końcowy produkt przemiany białek i innych związków azotowych w organi-
zmie. Jest wydalany z moczem, a w niewielkich ilościach z potem. Sztucznie wytworzony,
jest stosowany jako nawóz sztuczny, surowiec do produkcji żywic mocznikowych, a także
w przemyśle farmaceutycznym.
3 Bilirubina krążąca we krwi jest nierozpuszczalna w wodzie i dlatego nie przechodzi
do moczu. Przedostaje się natomiast do komórek wątrobowych, z których później zosta-
je wydzielona do żółci wątrobowej. Po dostaniu się do komórek wątrobowych bilirubina
jest dwukrotnie sprzęgana z kwasem glukuronowym. Przez to traci zdolność przenika-
nia bariery krew-mózg i przestaje być związkiem neurotoksycznym. Jest organicznym
związkiem chemicznym, powstałym w wyniku rozpadu hemu, uwolnionego wcześniej
z hemoglobiny w śledzionie, wątrobie lub szpiku kostnym, w procesie niszczenia czerwo-
nych ciałek krwi. Prawidłowy poziom bilirubiny całkowitej w surowicy krwi człowieka
jest bardzo istotny. Po przekroczeniu określonego stężenia we krwi, bilirubina dyfunduje
do tkanek, powodując ich zażółcenie (żółtaczka).
13
wane w uprawach owoców i warzyw dla ich ochrony przed szkodnikami,
a także obecne w żywności konserwanty. Jednak nie wszystkie substancje
szkodliwe są w wątrobie zatrzymywane. Niektóre z nich (alkohol, nikoty-
na, strychnina) są przez nią całkowicie niszczone. Jednak ze względu na
ograniczoną pojemność wątroby, przyjmowanie jednej z tych substancji,
np. alkoholu, przez dłuższy czas powoduje bliznowacenie narządu. Zdro-
we komórki wątroby zostają wtedy zastąpione włóknistymi komórkami
tkanki łącznej. Proces ten, zwany marskością wątroby, prowadzi do utraty
funkcji przez część lub, w skrajnych przypadkach, przez cały narząd.
Drugim zadaniem wątroby jest produkcja żółci. Wątroba wytwarza
do 1 litra żółci na dobę. Głównym zadaniem żółci jest emulgacja tłuszczów.
Ponadto do żółci trafiają hormony steroidowe, w tym z leków. W związku
z czym żółć pełni też rolę detoksykacyjną dla organizmu. Odpady, które nie
są wydalane przez nerki, są usuwane z krwi przez wątrobę. Niektóre z nich
przechodzą do dwunastnicy, a następnie do jelita za pomocą przewodów
żółciowych. Wątroba rozkłada także jedzenie i przekształca je w energię,
kiedy jej potrzebujemy. Zjedzone przez nas węglowodany, takie jak chleb
i ziemniaki, są rozkładane do glukozy i przechowywane głównie w wą-
trobie i mięśniach w postaci glikogenu – zapasowego cukru. W przypad-
ku braku wolnego miejsca na magazynowanie wytworzonego glikogenu,
pozostała glukoza przetwarzana jest na cząsteczki tłuszczu. Tłuszcz może
być w organizmie magazynowany w wielu miejscach, w tym bezpośrednio
pod skórą. Kiedy w sytuacji awaryjnej potrzebujemy dużej dawki energii,
wątroba szybko przekształca swoje zapasy glikogenu w glukozę, gotową do
wykorzystania przez ciało. Osoby z uszkodzeniem wątroby mogą czasami
tracić zdolność do kontrolowania stężenia glukozy we krwi i potrzebują
regularnych dostaw cukru. Ponadto wątroba jest odpowiedzialna za po-
ziom cholesterolu, wykorzystywanego w 80 właśnie w wątrobie do wy-
twarzania kwasów żółciowych.
Wątroba, obok glikogenu, który jest główną substancją w niej maga-
zynowaną, przechowuje także zapasy witamin A (potrafi utrzymać zapas,
wystarczający na 1-2 lata), niewielkie ilości B12 (zapas na 1-3 lata), C i D
(zapas na 1-2 miesiące) oraz żelaza. Substancje te są niezwykle ważne dla
zdrowia człowieka i w miarę potrzeb organizmu uwalniane przez wątrobę
do krwi. Wątroba magazynuje także niektóre białka osocza. Wytwarzane
14
Pobierz darmowy fragment (pdf)