W książce kompleksowo omówiono problematykę związaną z apelacją jako środkiem zaskarżenia
Publikacja zawiera przykłady i kazusy Opracowano także schematy
W książce omówiono problemy praktyczne spotykane w postępowaniu apelacyjnym oraz przedstawiono bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych dotyczące apelacji i postępowania apelacyjnego. Uwzględniono przy tym nie tylko dominującą linię orzeczniczą, lecz również orzeczenia od niej odbiegające.
Opracowanie jest komentarzem praktycznym przeznaczonym przede wszystkim dla osób przystępujących do egzaminu zawodowego radcowskiego i adwokackiego. Książka może być również pomocna adwokatom i radcom prawnym, a także tym wszystkim osobom, które w swojej pracy zawodowej sporządzają apelacje i biorą udział w postępowaniu apelacyjnym.
Darmowy fragment publikacji:
KOMENTARZ
I ORZECZNICTWO
Apelacja
w postępowaniu
cywilnym
Komentarz ∙ Orzecznictwo
Małgorzata Manowska
Wydanie 2
Warszawa 2013
Redaktor prowadzący: Joanna Tchorek
Opracowanie redakcyjne: Joanna Choroszczak-Magiera
Opracowanie techniczne: Agnieszka Dymkowska
Projekt okładki i stron tytułowych: Agnieszka Tchórznicka
© Copyright by LexisNexis Polska Sp. z o.o. 2013
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorki i wydawcy.
ISBN 978-83-278-0447-1
LexisNexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Office Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02–222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Słowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
17
ROZDZIAŁ I. Zaskarżalność apelacją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
Art. 367. [Dopuszczalność apelacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
19
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1. Zaskarżalność apelacją . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
21
1.3. Rozróżnienie zaoczności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
21
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. Apelacja a rozstrzygnięcie o kosztach procesu za pierwszą instancję . . . . . . . . .
21
2.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
2.1.1. Sposób zaskarżania wyroku w części odnoszącej się
do rozstrzygnięcia o kosztach procesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
3. Apelacja a przedmiot zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
4. Apelacja a legitymacja i interes prawny w zaskarżeniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
5. Umocowanie do wniesienia apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.1. Zakres pełnomocnictwa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
5.2. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
5.3. Apelacja a udział w postępowaniu aplikantów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30
31
6. Skład sądu drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
6.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
6.2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
5
Spis treści
ROZDZIAŁ II. Wymagania apelacji jako pisma procesowego . . . . . . . . . . . . . . 35
Art. 368. [Wymagania formalne apelacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
A. Apelacja jako pismo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
1. Oznaczenie sądu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
2. Oznaczenie stron . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3. Oznaczenie pisma procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
4. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
4.1. Obowiązek oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . 39
4.1.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
4.1.2. Wyjątek 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
4.1.3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
4.1.4. Wyjątek 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
4.1.5. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40
41
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
5. Zasady określania wartości przedmiotu zaskarżenia w zakresie odsetek . . . . . . 45
5.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
4.2. Sprawdzenie wartości przedmiotu zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6. Zasady określania wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o prawo
do świadczeń powtarzających się . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46
6.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
47
7. Zasady określania wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach dotyczących
umowy najmu lub dzierżawy oraz w sprawach o wydanie rzeczy . . . . . . . . . . . . 48
7.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
8. Kumulacja roszczeń w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
8.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
8.2. Określenie wartości przedmiotu zaskarżenia wyroków łącznych, częściowych
i wstępnych oraz wyroków rozstrzygających o powództwie głównym
i wzajemnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8.3. Określanie wartości przedmiotu zaskarżenia przy sformułowaniu żądania
51
pozwu w sposób alternatywny, przemienny, ewentualny . . . . . . . . . . . . . . 52
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
9. Podpis i załączniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
9.1. Obowiązek podpisania apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
9.2. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63
9.3. Obowiązek dołączenia załączników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
9.4. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
67
10. Opłata od apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
10.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
10.2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
6
Spis treści
B. Apelacja jako środek odwoławczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
1. Oznaczenie wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2. Zakres zaskarżenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
74
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
3. Zarzuty i podstawy apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
3.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
76
4. Zarzuty naruszenia prawa procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.2. Uchybienia prowadzące do nieważności postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . 77
4.3. Inne uchybienia procesowe
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
a wpływ na rozstrzygnięcie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4.4. Uchybienie procesowe – błędna ocena dowodów i błędów w postępowaniu
dowodowym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
4.5. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79
4.6. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.7. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
4.8. Wyjątek 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
81
4.9. Wyjątek 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
4.10. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
4.11. Wyjątek 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84
4.12. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
4.13. Naruszenia procesowe mające wpływ na ustalenie stanu faktycznego,
niezwiązane wprost z postępowaniem dowodowym . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
4.14. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
4.15. Zarzuty apelacji a zastrzeżenie do protokołu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89
C. Zarzuty naruszenia prawa materialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
1. Pojęcie prawa materialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
1.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
2. Postacie naruszenia prawa materialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
2.1. Błędna interpretacja przepisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
2.2. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
2.3. Niewłaściwe zastosowanie prawa materialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2.4. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105
2.5. Błędne ustalenie stanu faktycznego przez sąd a błąd w stosowaniu prawa
materialnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
2.6. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
D. Wnioski apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
1. Obowiązek formułowania wniosków apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
1.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
7
Spis treści
2. Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
2.1. Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku z powodu nieważności
postępowania prowadzącej do odrzucenia pozwu
lub umorzenia postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
2.2. Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku z powodu nieważności
postępowania prowadzącej do uchylenia zaskarżonego wyroku
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
2.3. Wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z innych przyczyn . . . . . . . 125
3. Wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
4. Powołanie nowych faktów i dowodów w apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
5. Wniosek o zasądzenie kosztów procesu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
5.1. Sposób formułowania wniosku apelacji o zasądzenie kosztów procesu
za pierwszą instancję . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
5.2. Wniosek o zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego . . . . . . . . . . . . 128
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
ROZDZIAŁ III. Wniesienie apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Art. 369. [Właściwość sądu] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
1. Sąd właściwy do wniesienia apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
1.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
2. Właściwość sądu do wniesienia opłaty sądowej od apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . 135
2.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
3. Termin do wniesienia apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
3.3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
4. Termin do wniesienia apelacji a reprezentacja przez pełnomocnika . . . . . . . . . . 141
4.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142
5. Termin do wniesienia apelacji a współuczestnictwo procesowe . . . . . . . . . . . . . 143
5.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 145
6. Przerwa biegu terminu do wniesienia apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
6.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
6.2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
6.3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 149
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
7. Bieg terminu do wniesienia apelacji a powtórne doręczenie odpisu wyroku
wraz z uzasadnieniem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
8
Spis treści
ROZDZIAŁ IV. Odrzucenie apelacji przez sąd pierwszej instancji . . . . . . . . . . 154
Art. 370. [Przesłanki odrzucenia apelacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
1. Odrzucenie apelacji z powodu uchybienia terminowi do jej wniesienia . . . . . . . 154
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
2. Odrzucenie apelacji z powodu braków formalnych i fiskalnych . . . . . . . . . . . . . 157
2.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
3. Odrzucenie apelacji z innych przyczyn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
ROZDZIAŁ V. Przekazanie sprawy sądowi drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . 168
Art. 371. [Przedstawienie akt sądowi drugiej instancji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
1. Doręczanie odpisów apelacji stronie przeciwnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168
1.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
2. Doręczanie odpisów apelacji po stronie wnoszącej apelację . . . . . . . . . . . . . . . . 169
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
Art. 372. [Odpowiedź na apelację] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
1.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
ROZDZIAŁ VI. Postępowanie przed sądem drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . 175
Art. 373. [Odrzucenie apelacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175
1. Zakres wstępnej kontroli apelacji przez sąd drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . 175
2. Konsekwencje wstępnej kontroli apelacji przez sąd drugiej instancji . . . . . . . . . 176
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Art. 374. [Posiedzenie niejawne] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Art. 375. [Wyznaczenie rozprawy] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
Art. 376. [Rozpoznanie sprawy w postępowaniu apelacyjnym
w nieobecności stron] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
9
Spis treści
Art. 377. [Sprawozdanie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
1. Odrębności rozprawy apelacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Art. 378. [Granice zaskarżenia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
1. Granice apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
1.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
2. Granice podmiotowe apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
2.1. Uwaga wstępna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
2.2. Rodzaje współuczestnictwa procesowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
2.2.1. Podział ogólny wielopodmiotowości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
2.2.2. Współuczestnictwo materialne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
2.2.3. Zobowiązanie solidarne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
2.2.4. Współuczestnictwo formalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
2.2.4.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
2.2.5. Współuczestnictwo konieczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
2.2.5.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
2.2.5.2. Wyjątek 1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
2.2.5.3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
2.2.5.4. Wyjątek 2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
2.2.5.5. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
2.2.5.6. Wyjątek 3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 194
2.2.5.7. Wyjątek 4. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
2.2.6. Współuczestnictwo jednolite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
2.2.6.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 195
2.2.7. Przykładowe sytuacje wspólnoty praw i obowiązków
na tle współuczestnictwa jednolitego i koniecznego . . . . . . . . . . . . . 196
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197
2.3. Granice podmiotowe apelacji w przypadku współuczestnictwa . . . . . . . . . 204
3. Stosowanie art. 378 § 2 w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 206
Art. 379. [Nieważność] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
1. Przyczyny nieważności postępowania jako zarzut apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
1.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
1.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
1.3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
2. Niedopuszczalność drogi sądowej jako przyczyna nieważności postępowania . . . 214
3. Brak zdolności sądowej i procesowej oraz brak w składzie organów
jako przyczyna nieważności postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
3.1. Decyzja sądu drugiej instancji w przypadku braku zdolności sądowej
osoby fizycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
3.2. Decyzja sądu drugiej instancji w przypadku braku zdolności sądowej
jednostki organizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
3.3. Decyzja sądu drugiej instancji w przypadku braku zdolności procesowej . . . 216
10
Spis treści
3.4. Decyzja sądu drugiej instancji w przypadku braku w składzie
organów jednostki organizacyjnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218
3.4.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
3.5. Decyzja sądu drugiej instancji w przypadku utraty zdolności sądowej
lub procesowej, braku organu powołanego do reprezentowania strony
lub przedstawiciela ustawowego w toku postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . 220
3.5.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
4. Nienależyte pełnomocnictwo jako przyczyna nieważności postępowania . . . . . 223
4.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 226
5. Powaga rzeczy osądzonej i zawisłość sporu jako przesłanka nieważności
postępowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230
6. Wadliwy skład sądu jako przyczyna nieważności postępowania . . . . . . . . . . . . . 232
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
7. Wyłączenie sędziego z mocy ustawy jako przesłanka nieważności postępowania . . 234
8. Pozbawienie możności obrony jako przyczyna nieważności postępowania . . . . 234
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
Art. 380. [Kontrola niezaskarżalnych postanowień] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
1.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240
Art. 381. [Ograniczenie w prezentowaniu nowych faktów i dowodów] . . . . . 242
Art. 382. [Podstawa orzeczenia sądu drugiej instancji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
Art. 383. [Rozszerzenie żądania] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 251
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
1. Pojęcie zmian przedmiotowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252
2. Zmiany ilościowe w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
2.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
2.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
3. Zmiany jakościowe w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
3.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
3.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
4. Tryb dokonania zmian przedmiotowych w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . 257
5. Skutki niedozwolonej zmiany powództwa w postępowaniu apelacyjnym . . . . . 257
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
11
Spis treści
Art. 384. [Zakaz reformationis in peius] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 259
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 260
Art. 385. [Przyczyny oddalenia apelacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263
Art. 386. [Inne rozstrzygnięcia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
1. Rodzaje orzeczeń sądu drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 264
2. Wyroki reformatoryjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265
3. Postanowienia sądu drugiej instancji w kwestiach formalnych . . . . . . . . . . . . . . 266
4. Wyrok (postanowienie co do istoty sprawy) uchylający wyrok
(postanowienie co do istoty sprawy) sądu pierwszej instancji
i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
5. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu za pierwszą instancję . . . . . . . . . . . . . . . . . 269
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270
6. Postępowanie po przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania . . . . . . . . . . 272
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274
Art. 387. [Uzasadnienie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
1. Uzasadnianie orzeczeń w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
1.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
1.2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
1.3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 277
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279
2. Konstrukcja uzasadnienia wyroku sądu drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282
Art. 3871. [Obowiązek zawiadamiania o zmianie miejsca zamieszkania] . . . 284
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 284
Art. 388. [Wstrzymanie wykonania zaskarżonego orzeczenia] . . . . . . . . . . . . 284
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
1. Wykonalność wyroku sądu drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
1.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
1.2. Wyjątki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
2. Wstrzymanie wykonania wyroku sądu drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 285
3. Wstrzymanie skuteczności wyroku sądu drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Art. 389. [Zwrot akt sądowi pierwszej instancji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287
Art. 390. [Przedstawienie zagadnienia prawnego Sądowi Najwyższemu] . . . 288
1. Przesłanki przedstawienia zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu przez sąd drugiej instancji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
2. Moc wiążąca uchwały Sądu Najwyższego rozstrzygającego zagadnienie prawne . . 292
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
12
Spis treści
Art. 391. [Odpowiednie stosowanie] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
1. Ogólne zasady stosowania przepisów regulujących postępowanie przed sądem
pierwszej instancji do postępowania apelacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
2. Zmiany podmiotowe w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 295
3. Cofnięcie apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299
ROZDZIAŁ VII. Apelacja uproszczona . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
Art. 5058. [Apelacja w postępowaniu uproszczonym] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
Przepisy powiązane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
1. Termin do wniesienia apelacji w postępowaniu uproszczonym . . . . . . . . . . . . . 302
1.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
1.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
2. Zrzeczenie się prawa do wniesienia apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302
2.1. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Art. 5059. [Zarzuty apelacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
1. Podstawy apelacji uproszczonej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
2. Dopuszczalność podnoszenia dalszych zarzutów apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
3. Ograniczony charakter apelacji uproszczonej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Art. 50510. [Rozpoznanie apelacji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
1. Skład sądu w postępowaniu apelacyjnym uproszczonym . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
2. Posiedzenie przewidziane do rozpoznania apelacji w postępowaniu
uproszczonym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
2.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
2.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 307
2.3. Kwestie praktyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 308
Orzecznictwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 309
Art. 50511. [Prowadzenie postępowania dowodowego
w postępowaniu uproszczonym] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313
Art. 50512. [Rozstrzygnięcia] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
1. Wyrok sądu drugiej instancji w postępowaniu uproszczonym . . . . . . . . . . . . . . 314
1.1. Zasada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314
1.2. Wyjątek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
2. Wskazania sądu drugiej instancji co do dalszego postępowania . . . . . . . . . . . . . 315
Art. 50513. [Uproszczenia dotyczące uzasadnienia
wyroku sądu drugiej instancji] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 316
13
Spis treści
Schematy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 319
1. Apelacja (art. 368) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
2. Wielopodmiotowość w procesie cywilnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
3. Rodzaje współuczestnictwa procesowego a dokonywanie czynności procesowych
w postępowaniu apelacyjnym . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
4. Apelacja jako pismo procesowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325
5. Działalność jurysdykcyjna sądu a zarzuty i wnioski apelacji . . . . . . . . . . . . . . . . 326
6. Orzeczenia sądu apelacyjnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
Suplement. Przykłady . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I–LVIII
* * *
WYKAZ SKRÓTÓW
Apel.-W-wa
Biul.SN
k.c.
– Apelacja. Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie
– „Biuletyn Sądu Najwyższego”
– ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16,
Konstytucja RP
– Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
poz. 93 ze zm.)
k.p.
k.p.c.
Lex
LexisNexis
MoP
OSA
OSAB
OSAW
OSAiSN
OSNAPiUS
OSNC
OSNCK
OSNCP
(Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze sprost. i ze zm.)
– ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.
Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
– ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilne-
go (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
– system informacji prawnej Wydawnictwa Wolters Kluwer
– Lexis.pl – Serwis Prawniczy LexisNexis Polska
– „Monitor Prawniczy”
– Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych
– Orzecznictwo Sądów Apelacji Białostockiej
– Orzecznictwo Sądów Apelacji Wrocławskiej
– Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych i Sądu Najwyższego
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izby Cywilnej i Izby Karnej
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych (od 1963 r. do 1994 r.)
OSNC-ZD
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna – Zbiór Do-
datkowy
OSNP
– Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Spo-
łecznych i Spraw Publicznych
15
Wykaz skrótów
OSP
OSPiKA
PiP
Prok. i Pr.
u.k.s.c.
u.k.w.h.
– Orzecznictwo Sądów Polskich
– Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych
– „Państwo i Prawo”
– „Prokuratura i Prawo”
– ustawa z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.)
– ustawa z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst
jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 707 ze zm.)
Uwaga: artykuły powołane bez oznaczenia są artykułami ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego.
SŁOWO WSTĘPNE
Oddaję w ręce Czytelników drugie wydanie książki przeznaczonej
przede wszystkim dla osób przystępujących do egzaminu zawodowego
radcowskiego i adwokackiego. Może być ona również pomocna dla ad-
wokatów i radców prawnych, a także dla tych wszystkich osób, które
w swojej pracy zawodowej sporządzają apelacje i biorą udział w postę-
powaniu apelacyjnym.
Książka jest komentarzem praktycznym do przepisów regulujących ape-
lację i postępowanie apelacyjne. Szczególny nacisk położono w niej na
problematykę konstrukcji apelacji, jej wymagania formalne jako pisma
procesowego oraz jako środka odwoławczego.
Książka zawiera przykłady i kazusy wyjaśniające funkcjonowanie wielu
instytucji z zakresu postępowania odwoławczego, przykłady konstru-
owania zarzutów i wniosków apelacji oraz wzory poszczególnych ele-
mentów apelacji. Opracowano także schematy ułatwiające Czytelnikowi
poruszanie się po postępowaniu apelacyjnym, uwzględniające m.in. wy-
stępowanie w tym postępowaniu współuczestnictwa procesowego czy
zależność pomiędzy rodzajem zarzutów i wniosków apelacji.
Drugie wydanie książki uzupełniono o nowe orzecznictwo Sądu
Najwyższego oraz nowe koncepcje rozwiązania niektórych problemów,
jakie pojawiają się w praktyce.
17
Słowo wstępne
Problematykę apelacji przedstawiono w sposób umożliwiający stopnio-
we opanowanie umiejętności potrzebnych do jej sporządzenia w sposób
profesjonalny. Ponieważ komentarz przeznaczony jest przede wszyst-
kim dla aplikantów, przedstawiona w nim konstrukcja apelacji jest mo-
delem, który uwzględnia wszystkie elementy prawidłowo sporządzone-
go środka odwoławczego, niezależnie od tego, czy ich brak w praktyce
uniemożliwiałby nadanie mu biegu bądź powodowałby, że apelacja
mogłaby okazać się nieskuteczna. Dotyczy to na przykład zarzutów na-
ruszenia prawa materialnego, które sąd drugiej instancji ma przecież
obowiązek wziąć pod uwagę z urzędu, czy też kolejności elementów
apelacji, która w praktyce nie ma wiodącego znaczenia.
Komentarz zawiera również próbę rozwiązania wielu problemów
praktycznych spotykanych na co dzień w postępowaniu apelacyj-
nym. Podstawę proponowanych rozwiązań stanowi przede wszystkim
orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych dotyczące ape-
lacji i postępowania apelacyjnego, co przyczyni się, mam nadzieję, do
ujednolicenia praktyki w spornych kwestiach.
Przykłady i materiały wykorzystane w komentarzu są efektem wie-
loletniej pracy z aplikantami radcowskimi i adwokackimi w ramach
aplikacji organizowanej przez Okręgową Izbę Radców Prawnych
w Warszawie oraz Okręgową Radę Adwokacką w Warszawie i za tę
współpracę dziękuję.
Małgorzata Manowska
ROZDZIAŁ I
Zaskarżalność apelacją
ART. 367. Dopuszczalność apelacji
Art. 367. § 1. Od wyroku sądu pierwszej instancji przysługuje ape-
lacja do sądu drugiej instancji.
§ 2. Apelację od wyroku sądu rejonowego rozpoznaje sąd okręgo-
wy, a od wyroku sądu okręgowego jako pierwszej instancji – sąd
apelacyjny.
§ 3. Rozpoznanie sprawy następuje w składzie trzech sędziów
zawodowych. Postanowienia dotyczące postępowania dowodo-
wego na posiedzeniu niejawnym wydaje sąd w składzie jednego
sędziego.
§ 4. Postanowienie o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia od kosztów
sądowych, o odmowie zwolnienia, o odrzuceniu wniosku o zwol-
nienie oraz o nałożeniu na stronę obowiązku uiszczenia kosztów
i skazaniu na grzywnę, jak również postanowienie o ustanowieniu,
cofnięciu ustanowienia, o odrzuceniu wniosku o ustanowienie ad-
wokata lub radcy prawnego oraz o skazaniu na grzywnę i nałoże-
niu na stronę obowiązku uiszczenia ich wynagrodzenia sąd może
wydać na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.
19
Art. 367
Rozdział I. Zaskarżalność apelacją
Przepisy powiązane:
art. 370, 373, 394, 326, 39822 § 1, art. 5181, 50510, 351, 339, 6268
1. Zaskarżalność apelacją
1.1. Zasada
Apelacja jest środkiem odwoławczym służącym do zaskarżania orze-
czeń sądu o charakterze merytorycznym, to jest rozstrzygających
o istocie sprawy. Należą do nich: wyroki końcowe (art. 316 § 1), wyroki
częściowe (art. 317 § 1), wyroki wstępne (art. 318 § 1), wyroki łączne –
wydane po połączeniu spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnię-
cia (art. 219), wyroki uzupełniające (art. 351 § 1 i 3), wyroki zaoczne,
jeżeli stroną wnoszącą środek zaskarżenia jest powód (art. 339 § 1,
art. 342), postanowienia rozstrzygające co do istoty sprawy w postępo-
waniu nieprocesowym (art. 518), wpis w księdze wieczystej oraz wy-
kreślenie (art. 6268 § 6 i 7). Z tej kategorii wyłączone są postanowienia
(wpis, wykreślenie), gdy rozstrzygnięcie co do istoty sprawy wydane
zostało przez referendarza sądowego. Wówczas na orzeczenie referen-
darza sądowego przysługuje skarga (art. 39822 § 1, art. 5181).
1.2. Wyjątek
Do merytorycznych orzeczeń, które nie podlegają zaskarżeniu ape-
lacją, należą nakazy zapłaty, gdyż w tym wypadku właściwymi środ-
kami zaskarżenia są zarzuty od nakazu zapłaty wydanego w postępo-
waniu nakazowym (art. 491 § 1), oraz sprzeciw od nakazu zapłaty
wydanego w postępowaniu upominawczym bądź europejskim postę-
powaniu nakazowym [art. 502 § 1, art. 50519, art. 16 rozporządzenia
(WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia
2006 r. ustanawiającego postępowanie w sprawie europejskiego naka-
zu zapłaty (Dz.Urz. UE 2006 L 399/1)], przysługujące wyłącznie po-
zwanemu. Do merytorycznego rozstrzygnięcia, od którego nie jest do-
puszczalne wniesienie apelacji, należy zaliczyć także wyrok zaoczny,
jeśli stroną skarżącą jest pozwany. Wówczas przysługuje mu sprzeciw
(art. 344 § 1). Obu stronom przysługuje również zażalenie na rozstrzyg-
nięcie o kosztach procesu zawarte w nakazie bądź wyroku zaocznym,
ale tylko wówczas, gdy ta sama strona nie zaskarża jednocześnie roz-
strzygnięcia co do istoty sprawy w jakiejkolwiek części.
20
Rozdział I. Zaskarżalność apelacją
Art. 367
1.3. Rozróżnienie zaoczności
O uznaniu wyroku za zaoczny decydują warunki jego wydania, nie
zaś oznaczenie nadane mu przez sąd. W przypadku przedstawienia są-
dowi drugiej instancji do rozpoznania apelacji od wyroku zaocznego,
który sąd pierwszej instancji uznał za wyrok kontradyktoryjny, sprawa
powinna zostać przekazana temu sądowi w celu – w zależności od sytu-
acji – doręczenia pozwanemu wyroku zaocznego (jeśli apelację wniósł
powód) albo rozpoznania apelacji jako sprzeciwu (jeśli apelację wniósł
pozwany). Pismo błędnie nazwane apelacją, wniesione przez pozwa-
nego od wyroku zaocznego, który mylnie uznany został przez sąd jako
kontradyktoryjny, powinno być potraktowane jako sprzeciw.
Orzecznictwo
Wyrok wydany w sprawie, w której strona pozwana nie złożyła żadnego
oświadczenia w przedmiocie żądań pozwu jest wyrokiem zaocznym, choćby
sąd omyłkowo nadał mu charakter tzw. wyroku kontradyktoryjnego. Wyrok
taki powinien być doręczony zgodnie z art. 343 k.p.c. i przysługuje od niego
sprzeciw. Bez doręczenia wyrok taki się nie uprawomocnia.
Postanowienie SN z 7 listopada 1995 r., I PRN 45/95,
OSNAPiUS 1996, nr 12, poz. 172, LexisNexis nr 307543
Okoliczność, iż sąd wojewódzki nie zamieścił w wyroku wzmianki oznaczającej
go jako wyrok zaoczny, nie wpływa na charakter wniesionego środka zaskarże-
nia. Wniesiony bowiem środek zaskarżenia, mimo błędnego nazwania rewizja,
w istocie jest sprzeciwem.
Postanowienie SA w Katowicach z 23 kwietnia 1992 r., I ACr 132/92,
OSAiSN 1993, nr 2, poz. 15, LexisNexis nr 307684
2. Apelacja a rozstrzygnięcie o kosztach
procesu za pierwszą instancję
W przypadku gdy strona chociażby co do niewielkiej części rozstrzygnię-
cia wnosi apelację, nie przysługuje jej prawo wniesienia zażalenia na
orzeczenie sądu pierwszej instancji w przedmiocie kosztów procesu po-
między tymi samymi stronami (art. 394 § 1 pkt 9 a contrario). Nie może
ono zostać wniesione nawet wówczas, gdy przedmiotowy zakres zaskar-
21
Pobierz darmowy fragment (pdf)
