Darmowy fragment publikacji:
Etyka
prawnicza
Stanowiska i perspektywy 3
pod redakcjà
Huberta Izdebskiego
i Pawła Skuczyƒskiego
Wydanie 1
Warszawa 2013
Redaktor prowadzący: Anna Popławska
Opracowanie redakcyjne: Aleksandra Nałęcz-Zienkiewicz
Redakcja techniczna: Małgorzata Duda
Projekt okładki i stron tytułowych: Anna Gogolewska
Publikacja powstała przy współpracy i dofi nansowaniu
Fundacji Instytut Etyki Prawniczej
© Copyright by Lexis Nexis Polska Sp. z o.o. 2013
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej książki nie może być powielana
ani rozpowszechniana za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych,
kopiujących, nagrywających i innych – bez pisemnej zgody Autorów i wydawcy.
ISBN 978-83-278-0340-5
Lexis Nexis Polska Sp. z o.o.
Ochota Offi ce Park 1, Al. Jerozolimskie 181, 02-222 Warszawa
tel. 22 572 95 00, faks 22 572 95 68
Infolinia: 22 572 99 99
Redakcja: tel. 22 572 83 26, 22 572 83 28, 22 572 83 11, faks 22 572 83 92
www.lexisnexis.pl, e-mail: biuro@lexisnexis.pl
Księgarnia Internetowa: dostępna ze strony www.lexisnexis.pl
Spis treści
Spis treści
Spis treściSłowo wstępne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
7
ETYKA PRAWNICZA A FILOZOFIA I NAUKI SPOŁECZNE
Część I
Kodeksy etyki zawodowej: w poszukiwaniu bezpieczeństwa moralnego
w czasach niepewności
(Przemysław Kaczmarek) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dokąd zmierza etyka prawnicza?
(Paweł Łabieniec) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zaufanie i zarządzanie przez wartości w kontekście wybranych etyk
zawodowych
13
27
(Mira Poręba) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
42
Lekcje otrzymane w Jerozolimie i Atenach. Wskazówki Hannah Arendt
dla etyki prawniczej
(Mateusz Stępień) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
50
PROBLEMY DEONTOLOGII ZAWODOWEJ
Część II
Obowiązek wnoszenia środka odwoławczego, czyli krytyczne uwagi
o § 56 Kodeksu etyki adwokackiej
(Łukasz Chojniak) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uwagi o interpretacji zasady bezstronności sądu
(Wojciech Jasiński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Aktualne problemy etyki radców prawnych a struktura wolnych
zawodów prawniczych
67
78
(Zenon Klatka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
96
Revolving door. Etyczne aspekty zmiany wykonywanego zawodu
prawniczego
(Katarzyna Mikołajczyk-Graj) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104
6
Spis treści
Bybee Memo – ocena etyczno-prawna
(Sebastian Sykuna) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
INSTYTUCJE SĄDOWNICTWA I ZAWODÓW PRAWNICZYCH
Część III
Zróżnicowanie modeli postępowania dyscyplinarnego
(Anna Korzeniewska-Lasota) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129
Reformy sądownictwa a funkcjonowanie urzędników i pracowników
sądów
(Artur Robert Pietryka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 160
Trzy wizje reform sądownictwa i zawodów prawniczych
(Paweł Skuczyński) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179
Exodus asystentów sędziego – diagnoza problemu
(Michał Szwast) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
www.lexisnexis.pl
Słowo wstępne
Słowo wstępne
Słowo wstępne
Z największą przyjemnością przekazujemy w ręce Czytelników trzeci
zbiór studiów pod tytułem Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy.
Pierwszy zbiór – publikacja referatów przedstawianych na seminarium
z zakresu etyki prawniczej na Wydziale Prawa i Administracji Uniwer-
sytetu Warszawskiego – ukazał się w 2008 r., stanowiąc pierwszy tom
serii Biblioteka Etyki Prawniczej, a drugi zbiór ukazał się w 2011 r., gdy
Biblioteka wzbogaciła się o trzy monografi e: Etyka sytuacyjna praw-
nika Marcina Pieniążka, Etyka w administracji publicznej Iwony Bo-
guckiej i Tomasza Pietrzykowskiego oraz Status etyki prawniczej Pawła
Skuczyńskiego, jak również o inne wydawnictwo zbiorowe: Edukacja
etyczna prawników – cele i metody. Niniejszy zbiór został poprzedzony
nową pozycją wydaną w ramach Biblioteki, z istoty swojej mającą cha-
rakter podstawowy, mianowicie Leksykonem etyki prawniczej. 100 pod-
stawowych pojęć pod redakcją Pawła Skuczyńskiego i Sebastiana Sy-
kuny, a także, wydaną poza Biblioteką, książką 10 lat Studenckiego
Stowarzyszenia Etyki Prawniczej, w której Paweł Skuczyński omówił
„Ogólne kierunki rozwoju etyki prawniczej w Polsce”, a Iga Małobęcka
przedstawiła kronikę działalności Studenckiego Stowarzyszenia Etyki
Prawniczej i Instytutu Etyki Prawniczej – instytucji sprawczej Biblio-
teki Etyki Prawniczej.
Na niniejszy zbiór składa się 13 opracowań, rozdzielonych pomiędzy
trzy, wyróżniane dla jego potrzeb, części. Są one poświęcone po kolei:
relacjom pomiędzy etyką prawniczą a fi lozofi ą i naukami społecznymi
(część ta z istoty swojej może dostarczać najwięcej materiału o bez-
pośrednim charakterze refl eksji teoretycznej), problemom deontologii
zawodowej, pod którym to terminem (jak w poprzednim zbiorze)
rozumie się kwestie ze sfery etyki prawniczej, pozostające w ścisłym
związku z praktyką prawa i wykonywania zawodów prawniczych,
8
Słowo wstępne
i – wreszcie – ogólniejszym problemom instytucji sądownictwa i za-
wodów prawniczych, które pozostają w związku z etyką prawniczą,
choć związek ten nie zawsze musi być bezpośredni.
Bezpośredni związek występuje oczywiście w stosunku do sądow-
nictwa dyscyplinarnego w obrębie tradycyjnych zawodów prawniczych
(sędziego, prokuratora, zawodów zaufania publicznego), lecz związek
dotyczy jednak także takich zawodów, o których mowa w części trze-
ciej, jak asystentów sędziów oraz urzędników i pracowników sądów
(których status prawny jest do tego odległy od systemowego unor-
mowania). Podjęte stosunkowo dawno temu, kontynuowane przede
wszystkim pod hasłem deregulacji, mało systemowe i nierzadko wza-
jemnie znoszące się przeobrażenia różnych zawodów prawniczych
coraz silniej nakazują rozważanie przez projektodawców zmian na-
zbyt pomijanej problematyki etyki zawodowej – i to nie tylko w odnie-
sieniu do zawodów tradycyjnych, lecz i do zawodów wspomagających
działalność sądownictwa i prokuratury.
Sytuując niniejszy zbiór na tle trzech kolejnych tomów pod tytułem
Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy, zauważyć trzeba, że ro-
śnie liczba opracowań nieograniczających się do sfery niejako trady-
cyjnej, tj. etyki zawodów adwokata i radcy prawnego oraz zawodu
sędziego (też tradycyjnie, mniej zawodu prokuratora), przy dostrze-
ganiu przy tym zjawiska kształtowania się, nie bez zasadniczych
trudności, nowych zawodów prawniczych w służbie publicznej. Nie-
mniej powtórzyć można postulat zawarty w słowie wstępnym do po-
przedniego zbioru studiów, skierowany do autorów kolejnych tomów
pod tytułem Etyka prawnicza. Stanowiska i perspektywy: oczekiwać
by można szerszego podejmowania problematyki etyki takich za-
wodów jak, z jednej strony, prokuratorzy czy komornicy sądowi,
a z drugiej – doradcy podatkowi czy rzecznicy patentowi. Można
również zauważyć rozwój refl eksji o charakterze porównawczym –
w rozumieniu porównywania rozwiązań przyjętych dla różnych za-
wodów prawniczych. Podkreś lenia wymaga wreszcie udział – obok
reprezentantów „akademii” – przedstawicieli praktyki, których spoj-
rzenie na problematykę etyki prawniczej może wzbogacić i wiedzę
faktyczną, i refl eksję teoretyczną.
Tak zatem jak w odniesieniu do zbioru poprzedniego, możemy wy-
razić głęboką nadzieję, że także niniejszy zbiór przyczyni się do rozwi-
www.lexisnexis.pl
Słowo wstępne
9
jania refl eksji nad materią okreś laną jako etyka prawnicza – refl eksji
potrzebnej do rozwoju nauki w tym zakresie, a zarazem koniecznej
do kształtowania dobrej praktyki prawniczej jako elementu dobrego
prawa w demokratycznym państwie prawnym.
Hubert Izdebski i Paweł Skuczyński
Część I
Etyka prawnicza a filozofia
i nauki społeczne
Część I. Etyka prawnicza a fi lozofi a i nauki społeczne
Przemysław Kaczmarek
Uniwersytet Wrocławski
Przemysław Kaczmarek. Kodeksy etyki zawodowej…
Kodeksy etyki zawodowej: w poszukiwaniu
bezpieczeństwa moralnego w czasach
niepewności
1. Sformułowanie przedmiotu rozważań
W poniższych rozważaniach zamierzam przyjąć hipotezę, zgodnie
z którą formalizację etyki w postaci kodeksów zawodowych można
rozpatrywać jako wyraz poszukiwania bezpieczeństwa moralnego1.
W proponowanym ujęciu kodeksy etyki zawodowej wydają się spełniać
funkcję instancji, która rozstrzygać ma pojawiające się w działalności
prawniczej dylematy o charakterze moralnym. Przypisanie kodeksom
etycznym roli „odciążającej” rodzi jednak pytanie o moralną odpo-
wiedzialność interpretatora za podejmowane decyzje2. Rozpatrując
to pytanie, można, z jednej strony, wyróżnić stanowisko, że kodeksy
etyki zawodowej są przejawem ucieczki od odpowiedzialności poprzez
uznanie, iż wartością jest przestrzeganie zawartych w nich reguł. Przy-
jęcie tego poglądu zakłada, że tworzenie reguł zwalnia z poczucia od-
powiedzialności, zwłaszcza w sytuacji dylematów moralnych, na jakie
można natrafi ć w działalności zawodowej. Z drugiej zaś strony, two-
rzenie kodeksów etycznych odczytuje się jako wyraz troski o sposób
wykonywania zawodu. Takie ujęcie podkreś la, że formalizacja etyki
1 Z. Bauman, Zindywidualizowane społeczeństwo, Gdańsk 2008, rozdz. III. L. Koła-
kowski w tym kontekście pisze: „Pragnienie posiadania kodeksu moralnego […] jest
składnikiem owej dążności do bezpieczeństwa, owej ucieczki od decyzji; jest pragnie-
niem życia w świecie, gdzie wszystkie decyzje zostały już raz na zawsze powzięte”,
Etyka bez kodeksu, w: Kultura i fetysze. Eseje, Warszawa 2009, s. 156; M. Zirk-Sadowski,
Postulat etyki bezkodeksowej a stosunek prawa do moralności, „Acta Universitatis Lo-
dziensis. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego Nauki Humanistyczno-Społeczne”
1979, seria I, z. 25, s. 3 i n.
2 T. Romer, M. Najda, Etyka dla sędziów. Rozważania, Warszawa 2007, część III,
rozdz. 1.
14
Część I. Etyka prawnicza a filozofia i nauki społeczne
jest dokonywana z zamiarem zwiększenia odpowiedzialności. Obok
bowiem odpowiedzialności cywilnej czy karnej mamy również do czy-
nienia z odpowiedzialnością zawodowo-etyczną3.
Czy kodeksy etyki zawodowej przyczyniają się do neutralizacji moralnej
odpowiedzialności? To zależy od funkcji, jaką im się przypisuje, takie
stanowisko zamierzam bronić w poniższych rozważaniach4. Można
bowiem kodeksom przypisywać rolę „przewodnika po zawiłościach
dylematów moralnych”5, który ma w pełni odciążać interpretatora od
rozstrzygania pojawiających się wątpliwości moralnych (a także wy-
jątkowo dylematów natury poznawczej). Możliwe jest jednak ujęcie
kodeksów jako czynnika, który nie tyle zwalnia uczestnika praktyki
zawodowej z poczucia odpowiedzialności za wykonywaną pracę, ile
raczej pozwala orientować się w moralności instytucjonalnej, stawia-
nych przez nią wymaganiach. W drugim z wyróżnionych ujęć odcią-
żająca rola kodeksów etycznych wydaje się powodować, jak powie-
dzieliby egzystencjaliści, że interpretator, podejmując decyzję, nie jest
boleśnie samotny.
2. O poszukiwaniu bezpieczeństwa moralnego
w czasach niepewności
W działalności prawniczej mamy do czynienia z dylematami zarówno
poznawczymi, jak i moralnymi, których rozstrzygnięcie może rodzić
wątpliwości. Skala pojawiających się wątpliwości natury moralnej
wydaje się rosnąć. Można to łączyć ze zmianą roli prawa w sferze pu-
blicznej. Jurydyzacja życia społecznego ilustruje proces zajmowania
przez prawo miejsca, które wcześniej było zarezerwowane dla innych
3 M. Pieniążek, Etyka sytuacyjna prawnika, Warszawa 2008, rozdz. III. Zob. także
opracowania przedstawione na konferencji w Krakowie 25–27 maja 2007 r.: Filozo-
fi czne i prawne aspekty kodeksów etyki lekarskiej, http://www.diametros.iphils.uj.edu.
pl/?l=1 p=cnf4 m=44 ij=1 ii=3 [dostęp 31 lipca 2013 r.].
4 Zagadnienie funkcji kodeksów etycznych przedstawia R. Sarkowicz, Uwagi o kodeksie
etyki lekarskiej, w: Filozofi czne i prawne aspekty kodeksów etyki lekarskiej, Kraków
25–27 maja 2007, http://www.diametros.iphils.uj.edu.pl/?l=1 p=cnf4 m=44 j-
h=1 ih=78 [dostęp 31 lipca 2013 r.]. Zob. także T. Pietrzykowski, Podstawowe wartości
zawodów prawniczych, w: Etyka zawodów prawniczych w praktyce. Wzajemne relacje
i oczekiwania, red. G. Borkowski, Lublin 2012, s. 53–54.
5 T. Romer, M. Najda, Etyka dla sędziów. Rozważania, s. 152.
www.lexisnexis.pl
Pobierz darmowy fragment (pdf)