Cyfroteka.pl

klikaj i czytaj online

Cyfro
Czytomierz
03234 016849 24144219 na godz. na dobę w sumie
wyszukaj dokładnie | pobierz wtyczkę
Przestępczość teleinformatyczna 2016 - ebook/pdf
Przestępczość teleinformatyczna 2016 - ebook/pdf
Autor: Liczba stron:
Wydawca: Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie Język publikacji: polski
ISBN: 978-83-7462-563-0 Data wydania:
Lektor:
Kategoria: ebooki >> komputery i informatyka >> bazy danych
Porównaj ceny (książka, ebook, audiobook).
Czytaj online.
Komentuj

Zebranie w monografii 18 rozdziałów będących rozwinięciem i uszczegółowieniem wystąpień z konferencji TAPT, ale także poruszających nieprezentowane na konferencji tematy powinno być atrakcyjne dla wielu czytelników zainteresowanych
cyberprzestępczością. Będą one także przydatne dla studentów i wszystkich osób, które zajmują się zapewnieniem bezpieczeństwa wykorzystania
nowoczesnych technologii teleinformatycznych oraz ściganiem sprawców cyberprzestępstw.

Znajdź podobne książki Ostatnio czytane w tej kategorii

Darmowy fragment publikacji:

T (cid:265) PC T (cid:265) PC Z Z S S Z E Z E R R P P A A N N Z Z O O (cid:285) (cid:285) (cid:251) (cid:251) T T E E L L E E IN IN C C Y Y T T ORMA ORMA F F PRZESTĘPCZOŚĆ TELEINFORMATYCZNA 2016 pod redakcją Jerzego Kosińskiego Szczytno 2017 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Recenzenci dr hab. Andrzej Adamski dr hab. Grzegorz Krasnodębski Redakcja Wydawcy Piotr Cyrek Beata Miszczuk Robert Ocipiński © Wszelkie prawa zastrzeżone — WSPol. Szczytno ISBN e-ISBN 978-83-7462-562-3 978-83-7462-563-0 Druk i oprawa: Dział Wydawnictw i Poligrafii Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 111, 12-100 Szczytno tel. 089 621 51 02, faks 089 621 54 48 e-mail: wwip@wspol.edu.pl Objętość: 17,81 ark. wyd. (1 ark. wyd. = 40 tys. znaków typograficznych) ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== SPIS TREŚCI Wstęp ........................................................................................................... Rozdział 1 — Paweł CISZEK Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim ...... THE ANALYSIS OF CYBERCRIME PERCEPTION AMONG EXPERTS Rozdział 2 — Anna JASZCZUK Współpraca Polski z Europolem w zakresie zwalczania cyberprzestępczości ............................................................................... POLISH POLICE COOPERATION WITH EUROPOL IN CYBERCRIME FIGHTING Rozdział 3 — Krzysztof LIDERMAN Zarządzanie incydentami ...................................................................... INCIDENT MANAGEMENT Rozdział 4 — Maria HAPUNIK Charakterystyka przyjętych rozwiązań organizacyjnych i proceduralnych w obszarze uzyskiwania przez Policję retencyjnych danych telekomunikacyjnych ................................................................ CHARACTERISTICS OF ADOPTED ORGANIZATIONAL AND PROCEDURAL SOLUTIONS IN THE ACQUISITION OF TELECOMMUNICATIONS DATA BY THE POLICE 5 11 53 67 85 Rozdział 5 — Krzysztof SILICKI Co wynika z dyrektywy NIS? ............................................................... 135 WHAT DOES THE NIS DIRECTIVE MEAN? Rozdział 6 — Marcin SZYMCZAK Określenie kwalifikacji prawnej czynu w zakresie poszczególnych faz projektowania i przeprowadzenia ataku DDoS ............................... 149 ATTEMPT TO DEFINE THE LEGAL CLASSIFICATION OF THE ACT IN TERMS OF THE DIFFERENT PHASES OF DESIGN AND CARRY OUT A DDOS ATTACK Rozdział 7 — Jacek CHARATYNOWICZ Ekonomiczne aspekty cyberprzestępczości. Zagrożenia związane z konwersją i transferem wirtualnych walut .......................................... 157 THE ECONOMIC ASPECTS OF CYBERCRIME. THREATS RELATED TO CONVERSION AND TRANSFER VIRTUAL CURRENCY Rozdział 8 — Marek STAWARCZYK Kryptowaluta — nowa ekonomiczna rzeczywistość? ........................... 173 CRYPTOCURRENCY — NEW ECONOMIC REALITY? Rozdział 9 — Maciej BOJCZUK Wykorzystanie serwisu grupy Allegro S.A. do przestępczych transakcji płatniczych — etiologia zjawiska, analiza czynności wykrywczych ......................................................................................... 189 USING OF ALLEGRO S.A. GROUP SERVICE FOR CRIMINAL PAYMENT TRANSACTIONS — AETIOLOGY PHENOMENON, ANALYSIS OF INVESTIGATIONS ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Rozdział 10 — Paweł LINOWSKI Postępowanie przygotowawcze w sprawach oszustw internetowych ... 197 INVESTIGATION IN THE CASES OF INTERNET FRAUD Rozdział 11 — Virgiliu PINTEA International cooperation with Romanian law enforcement agencies in fighting cybercrimes ......................................................................... 219 MIĘDZYNARODOWA WSPÓŁPRACA Z RUMUŃSKIMI ORGANAMI ŚCIGANIA W ZWALCZANIU PRZESTĘPSTW INFORMATYCZNYCH Rozdział 12 — Krzysztof ŚLIWA Nadużycia telekomunikacyjne na przykładzie przełamań centralek telefonicznych PABX/IP PABX ............................................................ 225 TELECOMMUNICATIONS ABUSE ON THE EXAMPLE OF THE BROKEN PRIVATE BRANCH EXCHANGE PABX/IP PABX Rozdział 13 — Paweł BARANIECKI Utrudnienia w ustaleniu tożsamości użytkownika usługi telekomunikacyjnej ................................................................................ 237 SOURCES OF OBSTACLES THAT OCCUR DURING DEFINING THE IDENTITY OF TELECOMMUNICATION SERVICE USERS Rozdział 14 — Maria HAPUNIK Kierunki zmian w obszarze uzyskiwania oraz wykorzystywania danych telekomunikacyjnych przez Policję .......................................... 245 CHANGES IN THE AREA OF OBTAINING AND USING TELECOMMUNICATIONS DATA BY POLICE Rozdział 15 — Grzegorz MATYNIAK Czy wszystko jest ważne? .................................................................... 297 IS EVERYTHING IMPORTANT? Rozdział 16 — Daniel KONWIŃSKI Artefakty z polskiej przestrzeni internetowej ....................................... 307 ARTIFACTS FROM THE POLISH INTERNET AREA Rozdział 17 — Konrad KORDALEWSKI, Jerzy IWAŃSKI, Aleksandra CZUBAJ Mowa nienawiści, agresja i przemoc jako realne zagrożenie małoletniego w sieci teleinformatycznej ............................................... 321 HATE SPEECH, AGGRESSION AND VIOLENCE AS A REAL THREAT FOR MINORS IN TELECOMMUNICATIONS NETWORKS Rozdział 18 — Judyta KASPERKIEWICZ Sztuczna inteligencja w służbie wymiaru sprawiedliwości. Problematyka prawna ............................................................................ 343 ARTIFICIAL INTELLIGENCE ON DUTY OF JUSTICE. LEGAL ISSUES ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== WSTĘP Z badania Centrum Badania Opinii Społecznej nt. korzystania z Internetu1, które było przeprowadzone w dniach 5–12 maja 2016 roku wynika, że z Internetu regularnie (przynajmniej raz w tygodniu) korzysta dwie trzecie dorosłych Pola- ków (65 ). Większość korzystających z Internetu (86 , czyli 56 ogółu bada- nych) łączy się z siecią bezprzewodowo — poprzez takie urządzenia, jak smart- fon, tablet czy laptop. Przynajmniej raz kupiła coś przez Internet ponad połowa ogółu dorosłych (53 , czyli 81 użytkowników Internetu), a sprzedała — jedna piąta (20 , czyli 31 internautów). Dwie trzecie korzystających z Internetu (66 ), czyli 43 ogółu dorosłych, korzysta z bankowości elektronicznej. Niemal co trzeci użytkownik Internetu (31 , czyli 20 ogółu badanych) wypowiadał się w ostatnim miesiącu na forach dyskusyjnych lub stronach portali społeczno- ściowych. Znajomość w Internecie zawarł co siódmy dorosły (14 , czyli 22 korzystających z Internetu), a z osobą poznaną online spotkał się osobiście niemal co dziesiąty badany (9 , czyli 13 użytkowników Internetu). Jednocześnie z badania tej samej firmy przeprowadzonego w dniach 1–8 lipca 2015 roku nt. bezpieczeństwa w Internecie2 wynika niemal powszechne wśród internautów (91 ) poczucie, że sposób, w jaki korzystają z Internetu, można określić jako bezpieczny. Odmiennie swoją obecność w sieci postrzega zaledwie sześciu na stu badanych (6 ), przy czym prawie wszyscy z nich (5 ) wskazują na umiarkowany poziom ryzyka. Dwie trzecie użytkowników sieci (a 55 , jeśli pominąć dość często deklarowane, ale w największym stopniu zależne od użyt- kownika nadużywanie Internetu i kontakt z nieprawdziwymi informacjami) miało jakieś negatywne doświadczenia związane z obecnością online. Najczęściej doty- czyły one zainfekowania komputera wirusem lub innym szkodliwym programem (41 ), rzadziej — bycia przez kogoś obrażonym (13 ) lub nieintencjonalnego kontaktu z obraźliwymi treściami (10 ), zawarcia znajomości z osobą, która podawała się za kogoś innego, niż była w rzeczywistości (9 ), jeszcze rzadziej — zostania oszukanym (8 ), a sporadycznie — spotkania się z nieprawdziwymi informacjami na swój temat (7 ), podszycia się pod nich korzystając z ich poczty lub konta w portalu społecznościowym (6 ) lub padnięcia ofiarą kradzieży (5 ). Zupełnie inny obraz, dużo bezpieczniejszy, wynika z Polskiego Badania Prze- stępczości zrealizowanego na przełomie stycznia i lutego 2016 roku3. Według tego badania jedynie co szósty Polak zetknął się w jakiś sposób z cyberprzestępczością 1 http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2016/K_092_16.PDF , dostęp: 28 października 2016 r. 2 http://cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_109_15.PDF , dostęp: 28 października 2016 r. 3 http://www.gazeta.policja.pl/997/informacje/128932,GUS-CBOS-Polskie-Badanie -Przestepczosci.html , dostęp: 28 października 2016 r. 5 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Jerzy KOSIŃSKI w Internecie (16,4 ). Również struktura obserwowanych zagrożeń wygląda w tym badaniu inaczej. 40 spośród badanych z tej grupy natknęło się w Inter- necie na obraźliwe wypowiedzi użytkowników sieci lub zakłócenia (paraliż) funkcjonowania systemu informatycznego (odpowiednio 40,9 i 39,6 wska- zań). Około jedna czwarta została przekierowana na fałszywą stronę internetową, np. w celu wyłudzenia pieniędzy lub zetknęła się z bezprawnym kopiowaniem, rozpowszechnianiem lub publikowaniem prawnie chronionej własności intelek- tualnej (odpowiednio 28,9 i 22,9 wskazań). Relatywnie rzadziej ankietowani wskazywali na przypadki włamania na konto społecznościowe (16,7 ) lub pocztę elektroniczną (12,7 ) czy wyłudzania/nieuczciwego wykorzystywania danych (np. numeru karty kredytowej, danych osobowych). Najrzadziej badani doświad- czali: włamań na konto bankowe (6,9 ), kradzieży przedmiotów lub postaci z gier komputerowych (8,0 ), zamieszczania przez niepowołane osoby ich pry- watnych filmów, zdjęć lub wartości intelektualnej (9,4 ), kontaktu ze stronami zawierającymi pornografię dziecięcą (9,5 ) oraz sytuacji związanych z przestęp- czością telekomunikacyjną (10,7 ). W 2016 roku Polska gościła misję ewaluacyjną Grupy Roboczej ds. Ogólnych i Oceny (GENVAL) przy Radzie Unii Europejskiej. VII runda ocen wzajemnych jest poświęcona problematyce praktycznego wdrożenia i funkcjonowania euro- pejskiej polityki prewencji i zwalczania cyberprzestępczości. Przedmiotem oceny są w tej rundzie przede wszystkim trzy kwestie: cyberataki, wykorzystywanie seksualne dzieci/pornografia dziecięca w Internecie oraz internetowe oszustwa dotyczące kart płatniczych, w tym kompleksowa prawno -operacyjna analiza walki z cyberprzestępczością, współpracy transgranicznej i współpracy z agen- cjami UE (Europol, Eurojust, ENISA). Ponadto zakres ewaluacji obejmuje współ- pracę z sektorem prywatnym oraz problematykę prewencji, szkoleń i kampanii informacyjnych w powyższym obszarze4. Ocena była dokonana na podstawie przygotowanego przez Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Ministerstwo Obrony Narodowej, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i ich jednostki podległe oraz nadzorowane kwestionariusza, a także wizyt studyjnych i spotkań. Dominującą rolę w spo- rządzeniu kwestionariusza odegrały Wydziały do Walki z Cyberprzestępczością i do Walki z Przestępczością Gospodarczą Biura Służby Kryminalnej Komendy Głównej Policji. Wstępna ocena przedstawiona przez członków misji ewaluacyj- nej5, wbrew wypowiedziom prokuratora krajowego6, była bardzo pozytywna, 4 Zgodnie z treścią dokumentu „VII runda wzajemnych ocen — kwestionariusz” (5335/1/14). 5 Raport nie był jeszcze przedstawiany na spotkaniu GENVAL (31 lipca 2016 r.). Stan na 28 października 2016 r. 6 http://www.cyberdefence24.pl/344757,cybersec -pl -prokurator -krajowy -chce -powola nia -naro dowej -agencji-cyberbezpieczenstwa , dostęp: 28 października 2016 r. 6 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wstęp z pewnymi wyjątkami. Tę wstępną ocenę potwierdzają także informacje o kilku bezprecedensowych sukcesach Policji w walce z cyberprzestępcami. Niewiele Policji może pochwalić się serią zatrzymań czołowych przestępców działających w sieci TOR. Dzięki dobrej współpracy z sektorem prywatnym polska Policja zatrzymała w 2015 i wiosną 2016 roku: — 25-letniego Artura P. (The Venom Inside) oraz 21-letniego Łukasza W. (Kyber)7. W okresie od listopada 2013 r. do lutego 2015 r. ukradli oni ponad 2 miliony złotych z kont bankowych 5 gmin; — 33-letniego Tomasza G. (Polsilver)8. Polsilver był jednym z administratorów ToRepublic, dostawcą rachunków bankowych zarejestrowanych na podsta- wione osoby, tzw. słupy, a także uczestniczył we włamaniu do Plus Banku; — 22-letniego Jakuba S. (CharlieTheUnicorn)9. Dostawca rachunków banko- wych zarejestrowanych na podstawione osoby. Prawdopodobnie wcześniej występował na ToRepublic pod pseudonimem Francuz47; — 35-letniego Mateusza C. (Polly Pocket)10. Pocket uczestniczył we włamaniu do Plus Banku, ale był znany w podziemiu internetowym głównie z kradzieży plików z listami należącymi do kapitana ABW i publikacji jego profilu. Do tych sukcesów należy dodać rozbicie międzynarodowej zorganizowanej grupy przestępczej, która od 2012 roku okradała klientów banków11. Za pomocą wirusa Tinba i stron phishingowych wykradli łącznie ponad 94 mln zł. Z dużą przyjemnością należy podkreślić, że w powyższych sukcesach aktywny udział miało wielu uczestników, w niektórych przypadkach można rzec regularnych, poprzednich edycji konferencji „Techniczne aspekty przestępczości teleinformatycznej”. W 2016 roku organizatorami XIX Międzynarodowej Konferencji Nauko- wej byli: Instytut Badań nad Przestępczością Kryminalną i Terroryzmem, dzia- łające w nim Centrum Analityczno-Wywiadowcze i Doskonalenia Zwalczania Cyberprzestępczości przy współpracy Grupy Allegro Sp. z o.o. W konferencji uczestniczyło 301 uczestników z Polski, Hiszpanii, Litwy, Rosji, Rumunii, Sta- nów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii. W czasie konferencji wygłoszono 32 referaty i przeprowadzono liczne warsztaty. Tradycyjnie, oprócz tematu prze- wodniego, na konferencji zostały poruszone także inne pokrewne tematy, m.in.: 7 https://zaufanatrzeciastrona.pl/post/ogromny -sukces -polskiej -policji-admini strato rzy-torepublic-zatrzymani/ , dostęp: 28 października 2016 r. 8 http://www.policja.pl/pol/aktualnosci/117795,Haker -quotPolsilverquot-w-rekach-Po li cji.html?search=404554223 , dostęp: 28 października 2016 r. 9 http://srodmiescie.policja.waw.pl/rs/aktualnosci/60520,Na -zakladane -konta-wy ply waly -pieniadze -pochodzace-z-przestepstwa.html , dostęp: 28 października 2016 r. 10 http://cbsp.policja.pl/cbs/aktualnosci/125964,Pocket -w-rekach -policji -dzialal-z-Pol silverem.html , dostęp: 28 października 2016 r. 11 http://www.policja.pl/pol/aktualnosci/125178,Policjanci -i-prokuratorzy -rozbili -miedzy narodowa -zorganizowana -grupe-przestepcza.html?search=79651 , dostęp: 28 październi- ka 2016 r. 7 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Jerzy KOSIŃSKI obserwowane trendy cyberprzestępczości, bezpieczeństwo teleinformatyczne i elektronicznych instrumentów płatniczych (także kryptowalut), bezpieczeństwo danych osobowych, monitorowanie zagrożeń w Internecie, ujawnianie, pozy- skiwanie, zabezpieczanie, analiza i prezentacja dowodów cyfrowych, praktyka zwalczania cyberprzestępczości oraz narzędzia wspomagające zwalczanie cyber- przestępczości (zarówno komercyjne, jak i opracowywane samodzielnie przez funkcjonariuszy). Wszystko było rozważane w kontekście i z podkreśleniem wagi współpracy publiczno -prywatnej w zwalczaniu cyberprzestępczości. Wprowadzające w tematykę konferencji wystąpienia wygłosili zastępca komendanta — prorektor Wyższej Szkoły Policji w Szczytnie — insp. dr Danuta Bukowiecka oraz kierownik ds. Współpracy z Organami Ścigania, Grupa Alle- gro Sp. z o.o. — Jakub Pepłoński. W pierwszym dniu konferencji wygłoszono następujące referaty: — Wyniki kontroli NIK — Joanna Karczewska, ISACA Warszawa; — Cyber Intelligence: what’s this about? — Raoul «Nobody» Chiesa, President, Security Brokers; — IRT: a definitive solution — Alberto Pelliccione, ReaQta (wykład z demon- stracją poprowadzony przez Internet); — Czym się różni SOC od CERT? — Mirosław Maj, Tomasz Chlebowski, — Praktyczne aspekty szkolenia Policji w obszarze Cyber — opis wdrożenia pilotażowego uruchomionego w szkole podczas TAPT — Sebastian Madden, PGI; — Malvertising — attacks’ history and effective countermeasures — Adam — Chip-off digital forensics. The myth about data deletion — Sasha Sheremetov, — Bezprzewodowe niebezpieczeństwo — Adam Ziaja, Deloitte; Maciej Grela, — Bezpieczeństwo sieci radiowych w aspekcie nowych technologii i nowych ata- ków kryptograficznych — Zbigniew Jakubowski, Compendium; — Wyłudzenia danych osobowych w serwisie OLX. Studium przypadku — Paula Drozdowska, Grupa Allegro; Grzegorz Filipek, KWP w Opolu. W pierwszym dniu konferencji rozpoczęły się także warsztaty przygotowane przez firmy PGI i Matic z zakresu technik śledczych. Uczestnicy warsztatów szkolili się z zakresu poprawnego tworzenia kopii dysku lokalnego (obraz), a następnie wykonywali obrazy dysków zdalnych z wykorzystaniem połączenia sieciowego. Dokonywali zrzutu pamięci operacyjnej (memory capture) systemu w trakcie jego pracy, w celu przystąpienia do analizy jej zawartości i ekstrakcji informacji systemowych, np. rejestrów i połączeń sieciowych. W czasie warsz- tatów zatytułowanych „Metasploit dla oficerów śledczych” poznawali wykorzy- stanie Metasploit do celów ofensywnych, w celu zrozumienia modus operandi ComCERT; Nowak, EY; Rusolut; Exatel; 8 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Wstęp przestępców wykorzystujących to narzędzie. Uczyli się, jak nawigować i posłu- giwać się Metasploit, jak wybierać cele, atakować, jak gromadzić informacje z zaatakowanego systemu oraz jak zakładać backdoor’y na komputerach, do któ- rych włamali się, a także jak utrzymać długoterminowy dostęp do nich. Drugiego dnia, oprócz sesji plenarnej, na której wygłoszono cztery wystą- pienia: — Wielki skok na impulsy telefoniczne… czyli zarabianie przez przełamanie — studium przypadku — Krzysztof Śliwa, Orange; Grzegorz Dzikowski, KSP; — Specyfika funkcjonowania giełdy kryptowalut. Współpraca giełdy z organami ścigania w obszarze wykrywania sprawców cyberprzestępstw — Sylwester Suszek, BitBay.pl; Maciej Bojczuk, KWP we Wrocławiu; — Virtual Currencies and Western Union assistance to Law Enforcement in iden- tifying suspects — Ričardas Pocius, Western Union; — Studia przypadków — Piotr Gradkowski, KSP; przeprowadzono cztery sesje w dwóch równoległych ścieżkach. W ścieżce „ban- kowej” wygłoszono następujące wystąpienia: — Nowe trendy w zakresie płatności z perspektywy instytucji płatniczej — Anna Adamska, Jarosław Biegański, PayU; — Incydent cieszyński, czyli jak upiec dwie pieczenie na jednym ogniu — Maria Ciempka, ING Bank Śląski; Marcin Cyganek, KWP w Katowicach; — Możliwości pozyskania i wykorzystania danych kart płatniczych w Internecie, studium przypadku — Maciej Bojczuk, KWP we Wrocławiu; Jakub Kalinow- ski, Grupa Allegro oraz Virgiliu Pintea, oficer łącznikowy Policji rumuńskiej; — Przestępczość bankomatowa z użyciem technologii teleinformatycznych — Tomasz Kielich, Euronet Polska; Robert Jabłoński, KSP; — Ataki tinbą na systemy księgowe — Kamila Grudnik, KWP Kielce; — Studium przypadku — fałszywa sprzedaż w Internecie — Piotr Gradkowski, — Metodyka odzyskiwania nagrań z rejestratorów monitoringu — Bartosz KSP, Wiesław Siedzik, Pekao SA; Kowalski, IES Kraków; — Techniki deanonimizacji w Internecie — Piotr Konieczny, Niebezpiecznik.pl; — Kto kryje się za awatarem? — Maciej Kołodziej, E-detektywi. Natomiast w sesji poświęconej zarządzaniu bezpieczeństwem: — Zarządzanie incydentami — Krzysztof Liderman, Wydział Cybernetyki, Woj- — Automatyzacja procesów bezpieczeństwa kluczem do minimalizacji ryzyk skowa Akademia Techniczna; w IT — Marek Krauze, TrendMicro; — Jednostki typu Security Operation Center jako odpowiedź na zwiększające się cyberzagrożenia — Bartosz Zieliński, EY; — Security Operations Centers — Albert Borowski, Comp SA; — Trudności w ustaleniu tożsamości użytkownika usługi telekomunikacyjnej — Paweł Baraniecki, Polkomtel; ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 9 Jerzy KOSIŃSKI — Analiza logów systemów teleinformatycznych w procesie analizy kryminal- nej — dostępne narzędzia — Aleksander Goszczycki, Matic; Tomasz Rost- kowski, IBM Polska; — Wirtualna tożsamość administracji państwowej — Joanna Karczewska, ISACA Warszawa; — Duńska szklarnia — Jarosław Cholewiński, KWP Lublin; — Konsekwencje Dyrektywy NIS — Krzysztof Silicki, NASK. W drugim dniu przeprowadzono także drugą serię warsztatów, w których pojawiły się dwa nowe tematy — malware oraz botnety i narzędzia zdalnego dostępu (RAT). W pierwszym z tematów wykorzystano malware (Dark Comet), by zainfekować system ofiary oraz doświadczyć ataku zarówno z perspektywy przeprowadzającego atak oraz ofiary. W drugim z warsztatów utworzono, uru- chomiono oraz operowano narzędziami zdalnego dostępu oraz botnetami z jed- nego centrum kontroli, a celem było zrozumienie techniki wykorzystywanej przez cyberprzestępców jako krok przygotowawczy do popełniania przestępstwa wła- ściwego. W ostatnim, trzecim dniu konferencji wygłoszono następujące referaty: — Triage i alternatywa dla mniej zaawansowanych — Tomasz Boroń, KWP — Artefakty z polskiej przestrzeni internetowej — Daniel Konwiński, KWP — Data recovery from broken Windows Phone with TexFAT — Piotr Rzuchowski, — BitLocker z perspektywy informatyki śledczej — Krzysztof Bińkowski, Net- w Bydgoszczy; w Bydgoszczy; MiP Data Recovery; Computer; — Analiza śledcza drona — Witold Sobolewski, VS Data; — Metodyka badania podobieństwa oprogramowania systemów IT na potrzeby procesu sądowego o naruszenie praw autorskich — Andrzej Stasiak, Zbi- gniew Zieliński, Wydział Cybernetyki, Wojskowa Akademia Techniczna; — Deanonimizacja bitcoin — Stefan Dziembowski, Instytut Informatyki, Uni- wersytet Warszawski. Zebranie w monografii 18 rozdziałów będących rozwinięciem i uszczegóło- -wieniem wystąpień z konferencji TAPT, ale także poruszających nieprezento- wane na konferencji tematy powinno być atrakcyjne dla wielu czytelników zain- teresowanych cyberprzestępczością. Będą one także przydatne dla studentów i wszystkich osób, które zajmują się zapewnieniem bezpieczeństwa wykorzy- stania nowoczesnych technologii teleinformatycznych oraz ściganiem sprawców cyberprzestępstw. Jerzy KOSIŃSKI 10 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Rozdział 1 ANALIZA PERCEPCJI CYBERPRZESTĘPCZOŚCI W ŚRODOWISKU EKSPERCKIM dr inż. Paweł CISZEK1 STRESZCZENIE: W rozdziale przedstawiono omówienie wyników badań nad percepcją zjawiska cyberprzestępczości przez środowisko eksperckie przeprowadzonych metodą ankietową i pogłębionego wywiadu w 2015 roku. Głównym celem badań było znalezienie odpowiedzi na kwestie dotyczące poglądów i opinii środowiska wobec samego zjawiska cyberprzestępczości, jak i opinii co do uprawnionych służb i organów w zakresie zwalcza- nia cyberprzestępczości z uwzględnieniem kwestii działań organizacyjnych oraz wsparcia tych służb przez środowiska naukowe i sektor prywatny, z podkreśleniem roli, miejsca, zakresu i formy działań Policji. SŁOWA KLUCZOWE: cyberprzestępczość, Policja, bezpieczeństwo narodowe, system, współpraca. Niepowtarzalna okazja wykorzystania potencjału intelektualnego, jaki zogniskowany jest wokół cyklicznej międzynarodowej Konferencji Techniczne Aspekty Przestępczości Teleinformatycznej organizowanej w Wyższej Szkole Policji pozwoliły autorowi na przeprowadzenie badań ankietowych oraz pogłę- bionych wywiadów eksperckich, w których starał się znaleźć odpowiedzi na nur- tujące pytania związane ze zjawiskiem cyberprzestępczości. Do głównych zagad- nień, również w aspekcie bezpieczeństwa narodowego, należały: — percepcja definicji zjawiska cyberprzestępczości; — związki cyberprzestępczości z bezpieczeństwem narodowym; — rola, miejsce, zadania i zakres działań służb zajmujących się przeciwdziała- — identyfikacja zakresu i poziomu organizacji przeciwdziałania cyberprzestęp- niem cyberprzestępczości; czości w Policji; cyberprzestępczości w Policji; — przesłanek pozwalających na doskonalenie organizacji przeciwdziałania — poziom wiedzy oraz zakres wykorzystania możliwości świata nauki we wspo- maganiu przeciwdziałania cyberprzestępczości; — poziom wiedzy oraz zakres wykorzystania możliwości podmiotów sektora prywatnego we wspomaganiu przeciwdziałania cyberprzestępczości. Kwestionariusz ankiety zawierał sporządzone i poddane wszechstronnej ana- lizie pytania, stwierdzenia i określenia obejmujące sformułowany i uzasadniony 1 Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, p.ciszek@wspol.edu.pl. 11 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK problem badawczy2. Celem poprawienia jakości ankiety sporządzono pierwszą, próbną wersję, która została poddana wstępnej weryfikacji pod kątem jasności zadanych pytań, możliwości udzielenia jednoznacznej odpowiedzi oraz wery- fikacji, czy zdaniem respondentów, zasadne jest umożliwienie im umieszczenia komentarza do poruszanych w pytaniach kwestii. Tak przygotowana ankieta testo- wana była na grupie słuchaczy kursów nt. „Zwalczania przestępczości w cyber- przestrzeni” organizowanych w Wyższej Szkole Policji. W etapie drugim, na pod- stawie zebranych sugestii oraz wstępnych badań zebranych wyników sporządzono drugą wersję ankiety, którą konsultowano z nauczycielami akademickimi w Wyż- szej Szkole Policji zajmującymi się kwestiami cyberprzestępczości. Po kolejnych badaniach, dzięki przychylności dra hab. Jerzego Kosińskiego po przedstawieniu dotychczasowych analiz powstała wersja trzecia ankiety, która jest przedmiotem analiz zamieszczonych w niniejszym rozdziale. Ostateczne badania ankietowe prowadzone były w formie elektronicznej, zaś zaproszenie do badań przesłane zostało w formie e -mail do 173 osób, uczestników wspomnianej konferencji w 2014 roku oraz dodatkowo, pracowników wydzia- łów zwalczania cyberprzestępczości, zarówno w Komendzie Głównej Policji, jak i w komendach wojewódzkich. W odpowiedzi wypełnionych zostało 86 ankiet, przy czym tylko 67 spośród nich zostało zakończonych przez respondentów, pozostałe zaś z nieznanych przy- czyn zostały przerwane w trakcie udzielania odpowiedzi i w związku z tym nie zostały poddane szczegółowej analizie. Opracowując uzyskane wyniki badań autor przyjął założenie, że wystąpią statystycznie istotne związki pomiędzy niektórymi odpowiedziami, dodatkowo w budowie ankiety uwzględniono logikę obejmującą pomijanie niektórych pytań w zależności od udzielonych wcześniej odpowiedzi. Takie możliwości zbudowa- nia inteligentnej ankiety dała platforma Laboratorium Społeczno-Ekonomicznego LabSEE3. W badaniu respondenci poproszeni byli o ocenę zjawiska cyberprze- stępczości, jego związków z bezpieczeństwem narodowym, ocenę faktycznej realizacji obowiązków państwa w zakresie przeciwdziałania temu zjawisku, jak i w szczególności wskazania relacji pomiędzy zjawiskiem cyberprzestępczości a działaniami Policji, zarówno w zakresie organizacyjnym, jak i technicznym, 2 Por. T. Majewski, Ankieta i wywiad w badaniach wojskowych, Warszawa 2002, s. 15. 3 LabSEE jest niezależnym centrum badawczym opartym o nowoczesne rozwiąza- nia informatyczne. Stworzone zostało z myślą o zapewnieniu możliwości prowadzenia niezależnych badań jak najszerszemu gronu odbiorców. LabSEE pozwala skupić się na problemie badawczym, usuwając konieczność ciągłego poszukiwania odpowiedniego narzędzia. Zespół LabSEE tworzy i udostępnia bez opłat profesjonalny serwis ankieto- wy Moje-Ankiety.pl Serwis ten powstał, aby zaoferować wszystkim zainteresowanym badaniami narzędzie potrzebne do przeprowadzania ankiet przez Internet. Ze swojej strony staramy się, aby funkcje serwisu charakteryzowały się jak największym profesjo- nalizmem oraz przejrzystością i łatwością obsługi, http://labsee.pl/ , dostęp: 16 maja 2014 r. 12 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim które ma podstawowe znaczenie dla realizacji celów ustawowych związanych z przeciwdziałaniem i zwalczaniem zjawiska. W części ostatniej zebrane zostały informacje dotyczące zarówno wieku, wykształcenia, jak i doświadczenia badanych. Charakterystyka badanej populacji Jak wspomniano wcześniej ankieta została rozesłana do 173 osób. W rezulta- cie pełną ankietę wypełniło 67 respondentów. W przyjętej klasyfikacji wiek respondentów rozkłada się następująco: Tabela 1. Struktura wiekowa respondentów badań ankietowych Przedział wiekowy respondentów Liczba respondentów do 25 lat 26–35 lat 36–45 lat 46–55 lat powyżej 56 lat Razem 1 24 31 8 3 67 Źródło: badania własne Wykres 1. Struktura wiekowa respondentów badań ankietowych Źródło: badania własne 13 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Znacząca większość badanych jest w przedziale od 26 do 45 lat. Są to osoby, które posiadają już w miarę ustabilizowaną sytuację zawodową, w większości z wyższym wykształceniem. Tabela 2. Struktura wiekowa a wykształcenie respondentów badań ankietowych średnie Przedział wiekowy Wykształcenie do 25 lat 26–35 lat 36–45 lat 46–55 lat powyżej 56 lat Razem 1 3 1 5 Wyższe Wyższe techniczne Razem 1 13 11 5 30 10 17 2 3 32 1 24 31 8 3 67 Źródło: badania własne Wykres 2. Struktura wiekowa a wykształcenie respondentów badań ankietowych Źródło: badania własne 14 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Istotne w badaniach było rozróżnienie na osoby będące i niebędące pracow- nikami Policji. Tabela 3. Zatrudnienie respondentów badań ankietowych Cenzus zatrudnienia Liczba respondentów zatrudnienie poza Policją stanowisko cywilne w Policji Policjant Razem 28 3 36 67 Źródło: badania własne Wykres 3. Zatrudnienie respondentów badań ankietowych Źródło: badania własne Istotne było także ustalenie rodzaju stanowiska, na którym pracują respon- denci. Istotne było zbadanie, czy sposób postrzegania może być zależny od miej- sca i rodzaju stanowiska, jakie zajmują badani. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 15 Paweł CISZEK Tabela 4. Rodzaj stanowiska zajmowanego przez respondentów badań ankietowych Cenzus zatrudnienia Liczba respondentów stanowisko kierownicze stanowisko wykonawcze inne biegły sądowy konsultant — wolny strzelec pełnomocnik, wolny zawód, własna działalność gospodarcza wykładowca, biegły sądowy Razem Źródło: badania własne 25 37 1 1 1 1 1 67 Wykres 4. Rodzaj stanowiska zajmowanego przez respondentów badań ankietowych Źródło: badania własne Aby zachować pełny obraz zbiorowości osób będących pracownikami Policji wprowadzono pytanie, które pozwoliło podzielić tę część zbiorowości na osoby, 16 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim które w ramach obowiązków służbowych zajmują się bądź nie zajmują się prze- ciwdziałaniem cyberprzestępczości. Tabela 5. Pracownicy Policji a rodzaj stanowiska respondentów badań ankietowych Czy Pan/Pani w ramach obowiązków służbowych zajmuje się przeciwdziałaniem cyberprzestępczości? Rodzaj stanowiska stanowisko policyjne stanowisko cywilne Razem Nie 4 1 5 Tak 32 2 34 Razem 36 3 39 Źródło: badania własne Wykres 5. Pracownicy Policji a rodzaj stanowiska respondentów badań ankietowych Źródło: badania własne Dodatkowo, wśród pracowników Policji ważkim zagadnieniem było określe- nie doświadczenia, czyli czasu, przez jaki dana osoba zajmuje się przeciwdziała- niem cyberprzestępczości. 17 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Tabela 6. Rodzaj stanowiska zajmowanego przez respondentów badań ankietowych Czas zwalczania cyberprzestępczości w Policji Liczba respondentów powyżej 5 lat powyżej 2 lat i nie więcej niż 5 lat powyżej 1 roku i nie więcej niż 2 lata do roku Razem 21 5 1 7 34 Źródło: badania własne Wykres 6. Rodzaj stanowiska zajmowanego przez respondentów badań ankietowych Źródło: badania własne Ciekawym zagadnieniem, które warto poddać uwadze, jest to, jakie obowiązki osoby te pełniły przed rozpoczęciem służby i pracy związanej z przeciwdziała- niem cyberprzestępczości. 18 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Tabela 7. Rodzaj stanowiska zajmowanego przez respondentów badań ankietowych Rodzaj służby przed rozpoczęciem realizacji zadań związanych ze zwalczaniem cyberprzestępczości Liczba respondentów służba kryminalna służba prewencyjna służba wspomagająca Razem 24 5 5 34 Źródło: badania własne Wykres 7. Rodzaj stanowiska zajmowanego przez respondentów badań ankietowych Źródło: badania własne Uzyskane wyniki Zasadniczym pytaniem, które determinowało dalsze rozważania było rozu- mienie samego pojęcia cyberprzestępczości. W świetle istniejących problemów definicyjnych wynikających z różnorodnego podejścia do definiowania zjawiska, wyznaczania elementów przedmiotowo i podmiotowo istotnych dla bytu tego zjawiska, spodziewać się można było niejednorodnej odpowiedzi na to pytanie. ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== 19 Paweł CISZEK Tabela 8. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1. ankiety Pytanie 1. Od kiedy możemy mówić o zjawisku cyberprzestępczości na gruncie polskim? Odpowiedzi od pojawienia się pierwszych komputerów od pojawienia się powszechnego dostępu do Internetu od pojawienia się w Internecie serwisów bankowych i aukcyjnych inne od pojawienia się powszechnego dostępu do komputerów inne od ery Internetu 2.0 Razem Źródło: badania własne 18 39 8 1 1 67 Wykres 8. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1. ankiety Źródło: badania własne Co ciekawe, większość respondentów wskazuje na pojawienie się powszech- nego dostępu do Internetu, jako wyznacznika wskazującego na pojawienie się cyberprzestępczości w Polsce. Trudno oprzeć się wrażeniu, że przedrostek „cyber” stanowi wyznacznik zjawiska, zaś przyjęte i funkcjonujące klasyfikacje, zarówno w Konwencji RE o cyberprzestępczości, jak i te wynikające z kodeksu karnego schodzą na plan dalszy wobec potocznego rozumienia zjawiska. Tylko 27 respondentów upatruje początków cyberprzestępczości z pojawieniem się pierwszych komputerów. Ciekawy wydaje się przekrój odpowiedzi na to pytanie z uwzględnieniem wieku. 20 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Tabela 9. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1. ankiety a wiek respondentów Odpowiedzi/przedział wiekowy od pojawienia się pierwszych komputerów od pojawienia się powszechnego dostępu do Internetu od pojawienia się w Internecie serwisów bankowych i aukcyjnych inne od pojawienia się powszech- nego dostępu do komputerów inne od ery Internetu 2.0 Razem 26–35 lat 36–45 lat 46–55 lat do 25 lat Powyżej 56 lat Odpo- wiedzi 3 16 4 1 24 9 17 4 1 31 4 4 1 8 1 2 1 3 18 39 8 1 1 67 Źródło: badania własne Wykres 9. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1. ankiety a wiek respondentów Źródło: badania własne Co prawda rozkład odpowiedzi po przebadaniu testem χ2 daje odpowiedź pozytywną, wiek miał związek z udzieloną odpowiedzią, to jednak po wyznacze- niu wartości współczynnika V-Cramera na poziomie 0,0605 widać, że siła tego związku jest statystycznie bardzo słaba, co przekłada się na możliwość jej pomi- nięcia w rozważaniach. Oczywiście można postawić pytanie, czy wykształcenie ma wpływ na znajomość definicji zjawiska cyberprzestępczości. 21 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Tabela 10. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1. ankiety a wykształcenie respondentów Odpowiedzi/przedział wiekowy od pojawienia się pierwszych komputerów od pojawienia się powszechnego dostępu do Internetu od pojawienia się w Internecie serwisów bankowych i aukcyjnych inne od pojawienia się powszechnego dostępu do komputerów inne od ery Internetu 2.0 Razem Średnie Wyższe Wyższe techniczne 1 2 2 5 7 21 1 1 30 10 16 5 1 32 Odpo- wiedzi 18 39 8 1 1 39 Źródło: badania własne Wykres 10. Rozkład odpowiedzi na pytanie 1. ankiety a wykształcenie respondentów Źródło: badania własne Po przeprowadzeniu obliczeń hipoteza o braku związku została odrzucona na poziomie istotności p=0,05 zaś siła związku wyniosła (V-Cramer) 0,238, co wskazuje na jego niewielką siłę. Zarówno na podstawie obliczeń, jak i na podsta- wie obserwacji wykresu można stwierdzić, iż osoby z wykształceniem wyższym sytuują w większości pojawienie się cyberprzestępczości w Polsce wraz z poja- wieniem się Internetu, zaś osoby z wykształceniem wyższym technicznym wraz z pojawieniem się pierwszych komputerów. 22 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Pytanie drugie jest nie mniej istotne, gdyż odnosi się do szerszego rozumienia bezpieczeństwa oraz wpływu zjawiska cyberprzestępczości na bezpieczeństwo narodowe. Z racji zakładanego, różnego pojmowania bezpieczeństwa narodo- wego przez osoby pracujące w Policji, jak i poza nią, sporządzono analizę właśnie pod tym kątem. Zarówno obserwacja wykresu, jak i badania testem χ2 dostarczają potwierdzenia wspomnianych założeń. Osoby pracujące w Policji widzą zjawisko cyberprzestępczości szerzej i dostrzegają możliwe oraz występujące zagrożenia dla bezpieczeństwa narodowego, które niesie ze sobą cyberprzestępczość. Tabela 11. Rozkład odpowiedzi na pytanie 2. ankiety a status respondentów Związek pomiędzy bezpieczeństwem narodowym a cyberprzestępczością Respondent poza Policją Respondent w Policji Odpo- wiedzi bardzo silny silny słaby Razem 15 9 4 28 27 11 1 39 42 20 5 67 Źródło: badania własne Wykres 11. Rozkład odpowiedzi na pytanie 2. ankiety a status respondentów Źródło: badania własne W rozpatrywanym przypadku siła związku jest znacząca, co potwierdza współczynnik V-Cramera na poziomie 0,455. 23 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Pytanie trzecie dotyczyło zauważalnego miejsca i roli organizacji, które zda- niem autora mają swój znaczący wkład w przeciwdziałanie cyberprzestępczości. Na zadane pytanie „W jakim zakresie wskazane podmioty uczestniczą w zwal- czaniu cyberprzestępczości?” rozkład odpowiedzi był następujący (tabela 12). Tabela 12. Rozkład odpowiedzi na pytanie 3. ankiety Wykry- wanie Ściganie 59,70 61,20 65,70 61,20 38,80 41,80 59,70 20,90 14,90 49,30 44,80 6,00 70,10 70,10 59,70 6,00 Podmioty uczestniczące w przeciwdziałaniu cyberprzestępczości Ochrona Zapobie- ganie Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego Agencja Wywiadu Centralne Biuro Antykorupcyjne CERT Polska Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Policja Prokuratura Straż Graniczna Służba Kontrwywiadu Wojskowego Urząd Kontroli Skarbowej Żandarmeria Wojskowa 68,70 40,30 14,90 6,00 20,90 52,20 83,60 95,50 3,00 7,50 38,80 88,10 13,40 13,40 44,80 40,30 35,80 46,30 61,20 38,80 16,40 10,40 37,30 40,30 16,40 14,90 35,80 34,30 Źródło: badania własne Wykres 12. Rozkład odpowiedzi na pytanie 3. ankiety Źródło: badania własne 24 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Widać wyraźnie, że zarówno Policja, jak i Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrz- nego, to podmioty, które per saldo wybijają się na pierwsze miejsce w ogólnym zaangażowaniu. Jednak szczegółowa analiza pozwala na dalej idące wnioski. Wykres 13. Rozkład odpowiedzi na pytanie 3. ankiety w odniesieniu do ochrony i ścigania Źródło: badania własne W odniesieniu do działań związanych z ochroną i ściganiem rysują się wyraźne różnice oraz specjalizacje poszczególnych podmiotów. I tak w opinii respondentów: ABW, GIODO i CERT stanowią szpicę, zaś CBA i prokuratura sytuują się na najniższym poziomie. W odniesieniu do ścigania Policja i prokura- tura wiodą prym, zaś CERT i GIODO nie wykazują znaczącej aktywności. Jeśli zaś analizować aktywności dotyczące zapobiegania na tle ochrony, to mamy do czynienia z sytuacją, którą obrazuje wykres 14. Na tle swoistej mize- rii w tym zakresie, największe znaczenie respondenci przypisali CERT, który otrzymał „tylko” 70 wskazań. Należy wskazać, że funkcja ochrony, opisana w dokumentach strategicznych, winna być realizowana na wyższym poziomie, zaś CERT, Policja, ABW, SKW i AW winny być o wiele mocniej identyfikowane, jako podmioty, które zajmują się działaniami aktywnymi związanymi z szeroko rozumianą ochroną. 25 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Wykres 14. Rozkład odpowiedzi na pytanie 3. ankiety w odniesieniu do ochrony i ścigania Źródło: badania własne Jeśli zaś przyjrzeć się szczegółowo rozkładowi odpowiedzi w odniesieniu do wykrywania i ścigania, to respondenci w odniesieniu do wykrywania plasują wysoko wiele podmiotów, jednak, co istotne prymat w zakresie wykrywania i ścigania dzierży Policja. Fakt ten nie dziwi, komentarza wymaga jednak pozy- cjonowanie Żandarmerii Wojskowej jako podmiotu, który na tle wymienionych razem z prokuraturą, Strażą graniczną i UKS w sposób nieznaczny zajmuje się procesem wykrywczym, co wymagałoby dodatkowych badań. Z racji, iż zarówno organizacja, jak i działania żandarmerii stoją na wysokim poziomie, jednak z racji zamkniętej sfery jej działania (Wojsko Polskie) wiedza o jej działaniach nie jest powszechna, nawet wśród ekspertów. Ciekawy jest jeden z komentarzy: „Należy rozgraniczyć co powinny robić (obowiązki) od tego co robią i w jaki sposób”. W przypadku AW, CBA, SG, SKW i ŻW raczej w przypadku uzyskania infor- macji przekażą do innych właściwych służb”, który świadczy o przekonaniu, że nie każdy z wymienionych podmiotów realizuje nałożone prawem obowiązki. Wynikać stąd może swoista gra sił, która prowadzi do zlecania realizacji procesu wykrywczego (postępowania karnego) wyspecjalizowanemu podmiotowi, jakim niewątpliwie jest Policja. 26 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Wykres 15. Rozkład odpowiedzi na pytanie 3. ankiety w odniesieniu do wykrywania i ścigania Źródło: badania własne W pytaniu czwartym podjęto próbę zdiagnozowania stosunku ekspertów do wyrażonych poglądów w postaci sześciu twierdzeń, które dość często pojawiają się w przestrzeni publicznej, jednak nie poparte są kategorycznymi stwierdze- niami, na podstawie których można je uznać za prawdziwe. Tabela 13. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4. ankiety Stwierdzenia/odpowiedzi Tak Nie Nie mam zdania Istnieje wiele podmiotów odpowiedzialnych za przeciwdziałanie cyberprzestępczości Odpowiedzialność za przeciwdziałanie cyberprze- stępczości rozmywa się pomiędzy wiele podmiotów (instytucji) Tworzy się nowe instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie cyberprzestępczości Brak jest współpracy pomiędzy instytucjami zajmu- jącymi się przeciwdziałaniem cyberprzestępczości Państwo podejmuje zbyt mało inicjatyw na rzecz przeciwdziałania cyberprzestępczości Obowiązujący system szkolenia w służbach mun- durowych nie zapewnia sprawnego i skutecznego przeciwdziałania cyberprzestępczości. 73,10 23,90 3,00 88,10 6,00 6,00 55,20 32,80 11,90 83,60 10,40 6,00 86,60 4,50 9,00 85,10 3,00 11,90 Źródło: badania własne 27 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Wykres 16. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4. ankiety Źródło: badania własne Wykres 17. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4.2 ankiety Źródło: badania własne Na podstawie analizy odpowiedzi respondentów można stwierdzić, że mamy do czynienia z krytyką obecnego stanu rzeczy. Niekorzystne uwarunkowania 28 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim pogłębiają dodatkowo takie elementy, jak: brak współpracy oraz braki w przy- gotowaniu kadr zajmujących się przeciwdziałaniu zjawisku, które wyrażone są w komentarzach do tego pytania, np.: „Jeden kurs specjalistyczny. Uzyskiwanie informacji z Internetu to za mało” oraz „Działania Policji i prokuratury w zakresie ścigania cyberprzestępczości są iluzoryczne wobec skali zjawiska. Te działania niemalże nie istnieją w praktyce”. Niektóre ze stwierdzeń poddano bardziej wnikliwej analizie, aby zbadać związki pomiędzy rozkładem odpowiedzi z uwzględnieniem spojrzenia osób będących pracownikami Policji i tych, którzy nimi nie są. Dodatkowo we wska- zanych poniżej przypadkach zbadano związek za pomocą testu χ2 i wyznaczono jego siłę korzystając ze współczynnika V-Cramera. W przypadku stwierdzenia „Odpowiedzialność za przeciwdziałanie cyber- przestępczości rozmywa się pomiędzy wiele podmiotów (instytucji)” zdecydo- wana część respondentów potwierdziła je. Wykres 18. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4.2 ankiety Źródło: badania własne Obserwacja rozkładu odpowiedzi w zależności od tego czy respondent jest lub nie jest pracownikiem Policji, nie wskazuje wprost na związek pomiędzy sta- tusem respondenta a udzieloną odpowiedzią. Po weryfikacji hipotezy za pomocą testu χ2 na poziomie istotności 5,00 można przyjąć, że związek jest statystycznie istotny, zaś jego siła jest umiarkowana. Oczywiście oprócz samego rozkładu odpowiedzi, ważniejsze jest to, iż eks- perci widzą wiele podmiotów, które nie dość, że zajmują się przeciwdziała- niem cyberprzestępczości, to potwierdzają, że odpowiedzialność (w domyśle wynikająca z odpowiednich regulacji prawnych) „rozmywa się”, co — niestety 29 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK — prowadzić może do swoistego chaosu, który nie sprzyja przeciwdziałaniu temu zjawisku. Potwierdzeniem tej dość skomplikowanej sytuacji jest w większości akcep- tacja stwierdzenia: „Istnieje wiele podmiotów odpowiedzialnych za przeciwdzia- łanie cyberprzestępczości” oraz „Tworzy się nowe instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie cyberprzestępczości”. Wykres 19. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4.1 i 4.3 ankiety Źródło: badania własne Co ciekawe, w jednym i drugim przypadku test χ2 wskazuje na statystycznie istotny związek pomiędzy odpowiedzią na pytanie a przynależnością do Poli- cji. W przypadku twierdzenia 4.1 aż 92,9 respondentów spoza Policji i 84,6 respondentów — pracowników Policji je potwierdza, a w przypadku twierdzenia 4.3 odpowiednio 42,9 i 64,1 odpowiedzi potwierdza jego treść. Odpowiedzi na stwierdzenie obejmujące aktywność państwa w zakresie prze- ciwdziałania cyberprzestępczości widać wyraźnie, że jest ona (aktywność) oce- niana bardzo nisko, a co za tym idzie występuje konieczność aktywizacji w tym zakresie. 30 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Wykres 20. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4.5 ankiety Źródło: badania własne Co ciekawe, związek odpowiedzi na pytanie z zatrudnieniem w Policji jest statystycznie istotny, to jednak jest słaby, o czym świadczy wartość współczyn- nika V-Cramera na poziomie 0,1268. Wykres 21. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4.5 ankiety Źródło: badania własne 31 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK W przypadku zdania respondentów na temat współpracy pomiędzy pod- miotami, które odpowiedzialne są za przeciwdziałanie cyberprzestępczości, dość jasno widać, że tej współpracy niestety nie ma, zaś rozkład odpowiedzi z uwzględnieniem statusu jest bardzo podobny. Wykres 22. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4.4 ankiety Źródło: badania własne Wykres 23. Rozkład odpowiedzi na pytanie 4.4 ankiety Źródło: badania własne 32 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Dalsza część badania miała na celu zdiagnozowanie roli, miejsca oraz funk- cjonowania Policji na tle organizacji zajmujących się zwalczaniem cyberprze- stępczości. Zasadniczą kwestią, którą starano się wyjaśnić na początku, było zebranie odpowiedzi na pytanie, czy „Policja jest kluczową formacją, na której spoczywa obowiązek zwalczania cyberprzestępczości?”. Prezentowany rozkład odpowiedzi potwierdza czołowe miejsce Policji. Tabela 14. Rozkład odpowiedzi na pytanie 5. ankiety Treść odpowiedzi Respondent w Policji Nie Nie mam zdania Tak Razem 8 2 29 39 Respondent poza Policją 10 18 28 Liczba respondentów 18 2 47 67 Źródło: badania własne Wykres 24. Rozkład odpowiedzi na pytanie 5. ankiety Źródło: badania własne Co ciekawe, wśród pracowników Policji panuje większe przekonanie o jej znaczeniu w zwalczaniu cyberprzestępczości, przy czym 5 respondentów nie miało zdania w badanej kwestii. 33 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Uściśleniem pytania 5. jest kolejne z pytań, w którym respondenci oce- niali działania Policji w trzech głównych obszarach działalności, a mianowicie w ochronie, ściganiu i współpracy w zwalczaniu cyberprzestępczości. Wydawać by się mogło, że skoro Policja jest kluczową organizacją zajmującą się zwalcza- niem cyberprzestępczości, to jej funkcjonowanie we wszystkich trzech obszarach ocenione zostanie co najmniej jako poprawne, jednak wyniki badania nie okazały się tak wysokie. Tabela 15. Rozkład odpowiedzi na pytanie 6. ankiety Słabo Źle dobrze Dobrze 6,0 16,4 31,3 9,0 4,5 6,0 Szczegółowa kategoria działalności Bardzo 1. Ochrona (monitorowanie cyberprzestępczości) 2. Ochrona (zapobieganie cyberprzestępczości) 3. Współpraca krajowa — w zakresie przeciwdziałania cyberprzestępczości 4. Współpraca krajowa — w zakresie ścigania cyberprzestępczości 5. Współpraca międzynarodowa — w zakresie przeciwdziałania cyberprzestępczości 6. Współpraca międzynarodowa — w zakresie ścigania cyberprzestępczości 7. Ściganie cyberprzestępczości w kraju 8. Ściganie cyberprzestępczości za granicą 9,0 4,5 0 0 0 Nie mam zdania 7,5 10,4 31,3 16,4 7,5 19,4 29,9 9,0 6,0 32,8 19,4 3,0 6,0 4,5 19,4 34,3 11,9 7,5 20,9 31,3 10,4 32,8 25,4 4,5 3,0 4,5 13,4 35,8 16,4 Źródło: badania własne Po uogólnieniu wyników z tabeli 15 rozkład odpowiedzi można przedstawić następująco: Tabela 16. Rozkład odpowiedzi na pytanie 6. ankiety Uogólniona kategoria działalności Bardzo ochrona współpraca ściganie dobrze Dobrze 5,22 13,43 31,34 12,69 3,73 16,04 22,39 19,40 2,24 18,66 19,40 20,15 Słabo Źle Nie mam zdania 7,46 8,58 2,24 Źródło: badania własne 34 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Analiza percepcji cyberprzestępczości w środowisku eksperckim Graficzna prezentacja wartości zamieszczonych w tabelach 15 i 16 została zaprezentowana na wykresie 25. Wykres 25. Rozkład odpowiedzi na pytanie 6. ankiety (kategorie szczegółowo) Pyt. 6 – Jak Pan/Pani ocenia działania Policji wśród podmiotów (na tle podmiotów) zajmujących się przeciwdziałaniem cyberprzestępczości? Źródło: badania własne Wykres 26. Rozkład odpowiedzi na pytanie 6 ankiety (kategorie uogólnione) Pyt. 6 – Jak Pan/Pani ocenia działania Policji wśród podmiotów (na tle podmiotów) zajmujących się przeciwdziałaniem cyberprzestępczości? Źródło: badania własne 35 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw== Paweł CISZEK Ocena Policji nie napawa optymizmem, współpraca krajowa i ściganie w kraju oceniane są najwyżej, jednak trudno podchodzić do tego wyniku opty- mistycznie, gdyż do takiej oceny skłonny jest tylko co trzeci badany, pozostałe dziedziny działalności oceniane są źle lub fatalnie. W pytaniu 7 ankiety starano się znaleźć odpowiedź na to, jak oceniana jest praca Policji w reakcji na przestępstwa klasyfikowane jako cyberprzestępczość. Tabela 17 prezentuje rozkład odpowiedzi na pytanie 7. Tabela 17. Rozkład odpowiedzi na pytanie 7 ankiety Szczegółowa kategoria działalności 1. Szybkość reakcji Policji na zgłoszenie o przestępstwie 2. Profesjonalizm i fachowość poli- cjantów 3. Współdziałanie Policji z innymi podmiotami w zakresie pozyskania dowodów i ograniczania strat w wyniku działań niezgodnych z prawem 4. Organizacja wydzielonych struktur zwalczających cyberprzestępczość 5. Wyposażenie Policji w sprzęt i oprogramowanie specjalistyczne 6. Wdrożone procedury związane z wybranymi typami cyberprzestępstw 7. Czas załatwiania spraw (długość po- stępowań) prowadzonych przez Policję 8. Przepływ informacji pomiędzy różnymi komórkami/jednostkami w Policji 9. Współdziałanie Policji z innymi podmiotami zajmującymi się monitorowaniem cyberprzestrzeni i wykrywaniem przestępstw Bardzo dobrze Dobrze Słabo 7,5 Źle Nie mam zdania 31,3 37,3 16,4 7,5 7,5 34,3 35,8 16,4 6,0 6,0 32,8 37,3 17,9 6,0 3,0 22,4 47,8 20,9 6,0 0 0 0 9,0 40,3 44,8 6,0 9,0 40,3 35,8 14,9 4,5 43,3 41,8 10,4 0 22,4 35,8 32,8 9,0 0 26,9 40,3 23,9 9,0 Źródło: badania własne Podobnie jak w poprzednim przypadku ocena ta nie jest wysoka. Zastana- wiające jest, że w przypadku oceny pracy samych policjantów, ludzi, którzy bez- pośrednio realizują zadania wynikające z nałożonych przez ustawodawcę obo- wiązków ocena ta jest znacząco wyższa, aniżeli ocena organizacji (Policji), która powinna wyposażyć swoich pracowników w niezbędną wiedzę i umiejętności, 36 ##7#52#aSUZPUk1BVC1WaXJ0dWFsbw==
Pobierz darmowy fragment (pdf)

Gdzie kupić całą publikację:

Przestępczość teleinformatyczna 2016
Autor:
Sklep
Format
Cena

Opinie na temat publikacji:

Inne popularne pozycje z tej kategorii:

Czytaj również:

Prowadzisz stronę lub blog? Wstaw link do fragmentu tej książki i współpracuj z Cyfroteką: