Darmowy fragment publikacji:
Opracowanie tablic: Anna Książkowska, Kaja Mikoszewska,
Paweł Pokora
Redaktor serii: Marek Jannasz
Ilustracje: Magdalena Wójcik
Projekt okładki: Teresa Chylińska-Kur, KurkaStudio
Projekt makiety i opracowanie graficzne: Kaja Mikoszewska
Tablice opracowano z wykorzystaniem materiałów z książki
„Język polski. Korepetycje gimnazjalisty” autorstwa Małgorzaty Białek,
Wydawnictwo Lingo, Warszawa 2016 r.
© Copyright by Wydawnictwo Lingo sp. j., Warszawa 2016
www.gimtestOK.pl
ISBN: 978-83-7892-373-2
ISBN wydania elektronicznego: 978-83-7892-475-3
Skład i łamanie: Kaja Mikoszewska
3
Drodzy Gimnazjaliści!
Przygotowaliśmy dla Was pomoc z języka polskiego w formie wygodnych i przejrzystych
tablic. Znajdziecie tu wszystkie istotne zagadnienia w pigułce, dzięki czemu będziecie mogli
przypomnieć sobie najważniejsze informacje, a także zrobić szybką powtórkę przed egza
minem gimnazjalnym.
Zależało nam na tym, aby nauka z naszej książki była nie tylko pożyteczna, ale także
przyjemna – zadbaliśmy zarówno o dobór tematów, jak i o nowoczesny układ graficzny
z ilustracjami.
Wierzymy, że „Tablice gimnazjalisty” z serii OldSchool przydadzą się Wam na każdym
etapie nauki, a także że będą dla Was skuteczną pomocą do powtórki przed egzaminem
gimnazjalnym z polskiego.
Z życzeniami powodzenia
autorzy i redaktorzy Lingo
WWW.GIMTESTOK.PL
WSTĘP4
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
Część 1. Kształcenie językowe
O języku
Komunikaty i środki językowe
Słownictwo o ograniczonym zasięgu
Odmiany stylistyczne i stylizacja językowa
Związki frazeologiczne
Części mowy
Odmienne części mowy
Odmienne części mowy – rzeczownik
Odmienne części mowy – czasownik
Odmienne części mowy – przymiotnik
Odmienne części mowy – liczebnik
Odmienne części mowy – zaimek
Nieodmienne części mowy
Nieodmienne części mowy – przysłówek
Nieodmienne części mowy – przyimek
Nieodmienne części mowy – spójnik
Nieodmienne części mowy – partykuła
Nieodmienne części mowy – wykrzyknik
Rozbiór gramatyczny zdania
Części zdania
Orzeczenie
Podmiot
Przydawka
Dopełnienie
Okolicznik
Rozbiór logiczny zdania
9
10
10
11
12
13
15
15
16
17
19
19
21
22
22
23
23
24
24
25
26
26
27
27
28
28
29
STARA DOBRA SZKOŁASPIS TREŚCI
5
Rodzaje wypowiedzeń
Zdanie pojedyncze
Zdanie złożone
Wykres zdania podrzędnie złożonego
Słowotwórstwo
Budowa wyrazu
Rodzina wyrazów
Skróty
Skrótowce
Fonetyka
Głoski
Zjawiska fonetyczne
Akcent
Część 2. Formy wypowiedzi
Formy wypowiedzi pisemnych
Charakterystyka
Curriculum vitae
Życiorys
Opis
Opowiadanie
Sprawozdanie
List
Rozprawka
Przemówienie
Podanie
Dedykacja
Ogłoszenie
Zaproszenie
Recenzja
WWW.GIMTESTOK.PL
30
30
31
32
34
34
35
36
36
37
38
38
40
41
42
44
45
46
47
48
49
50
52
53
54
54
55
55
55
6
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
Część 3. Środki stylistyczne
Zasady analizy tekstu literackiego
Środki stylistyczne
Część 4. Rodzaje i gatunki literackie
Rodzaje literackie
Epika
Liryka
Dramat
Gatunki synkretyczne
Publicystyka
Część 5. Tematy literackie
Tematy literackie
Marzenia i marzyciele
Przyjaźń
Miłość
Dom i rodzina
Dojrzewanie
Wędrówka
Lekcja życia
Samotność
Przemijanie
Wina i kara
Wpływ wojny na człowieka
57
58
59
63
64
65
67
69
71
72
75
76
80
82
83
90
97
98
103
105
108
113
117
STARA DOBRA SZKOŁASPIS TREŚCI
7
Etos rycerski
Patriotyzm
Wierność ideałom
Tradycja
Władza
Poszukiwanie sensu życia
Skąd przychodzimy?
Jak żyć, aby być szczęśliwym
Rola literatury w życiu człowieka
W krzywym zwierciadle
123
127
133
135
137
141
143
146
152
154
WWW.GIMTESTOK.PL
8
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
STARA DOBRA SZKOŁACZĘŚĆ 1.
KSZTAŁCENIE
JĘZYKOWE
10
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
O JĘZYKU
zbiór środków służących
porozumiewaniu się
JĘZYK
składa się ze słownika
i gramatyki
nadawca dobiera środki językowe
w zależności od celu (intencji) wypowiedzi
dwie odmiany: język ogólny (używany
w mowie i piśmie) i gwarowy
PODZIAŁ JĘZYKA
JĘZYK MÓWIONY
JĘZYK PISANY
• stosowany w sytuacjach oficjalnych (upodabnia
się wówczas do języka pisanego) i nieoficjalnych
(bardziej przypomina język potoczny)
• nadawca posługuje się własnym głosem (intonacją),
mimiką i gestem
• wypowiedzenia (zdania, równoważniki zdań) nie
są uporządkowane, pojawiają się powtórzenia
i wykrzyknienia; wypowiedzi bywają urwane
• w sytuacjach oficjalnych:
staranny, przemyślany,
z bezbłędną fleksją i składnią,
unika się powtarzania słów
• w sytuacjach nieoficjalnych
(fora internetowe, czaty, blogi,
komunikatory): zawiera elementy
języka mówionego
Komunikaty i środki językowe
JAK SIĘ POROZUMIEWAMY
TERMIN
DEFINICJE
komunikat
treść przekazywana za pomocą:
• słów (komunikacja werbalna)
• mimiki i gestów (komunikacja niewerbalna)
komunikacja językowa
proces porozumiewania się ludzi za pomocą znaków językowych
(graficznych lub dźwiękowych)
Poniższy wykres przedstawia proces komunikacji:
kontekst (okoliczności)
komunikat (wypowiedź)
NADAWCA
ODBIORCA
kontakt
kod (język)
STARA DOBRA SZKOŁA11
SPOSOBY REALIZOWANIA INTENCJI NADAWCY
CEL WYPOWIEDZI
ŚRODKI JĘZYKOWE
informacja
• zdania oznajmujące, równoważniki zdań
perswazja i manipulacja
• apostrofa, czasowniki w 1. os. l. mn., partykuły, przymiotniki
i przysłówki w stopniu najwyższym, pytania retoryczne,
słownictwo zawierające zachętę (np.: dołącz do nas, no to lu),
tryb rozkazujący, wykrzyknienia, zdrobnienia, zgrubienia
wyrażanie uczuć, poglądów • wyrazy nacechowane emocjonalnie
• przymiotniki i przysłówki w stopniu najwyższym
• zdania wykrzyknikowe, pytające
• partykuły
• wulgaryzmy
nawiązanie, podtrzymanie,
zakończenie kontaktu
• wykrzykniki (halo, hej, siema, czołem)
• zwroty typu: jak się masz, jak leci, co tam, do zobaczenia
wywołanie u odbiorcy
przeżyć estetycznych
• metafory, porównania, epitety i inne środki stylistyczne
Słownictwo o ograniczonym zasięgu
PODZIAŁ SŁOWNICTWA ZE WZGLĘDU NA ZASIĘG TERYTORIALNY
TERMIN
PRZYKŁAD
DEFINICJA
regionalizmy
wyrazy, formy gramatyczne itp.
charakterystyczne dla danego regionu kraju
krakowskie „wyjść na pole”
– „wyjść na dwór”
dialektyzmy
język ludności wiejskiej zamieszkującej dany
region kraju, np. dialekt małopolski, śląski
dialekt śląski: gruba – kopalnia
gwara ludowa
język ludności wiejskiej z niewielkiego
regionu, np. gwara podhalańska
gwara podhalańska: gazda
– gospodarz, dudki – pieniądze
PODZIAŁ SŁOWNICTWA ZE WZGLĘDU NA ZASIĘG ŚRODOWISKOWY
TERMIN
PRZYKŁAD
DEFINICJA
gwary
środowiskowe
specyficzne słownictwo, którym
posługuje się jakieś środowisko, np.
uczniowie, studenci
gwary zawodowe
słownictwo typowe dla danej grupy
zawodowej
buda – szkoła, bania – ocena
niedostateczna
język żołnierzy: bażant
– podchorąży, iść na lewiznę
– nielegalnie opuścić koszary
WWW.GIMTESTOK.PL
KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE12
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
Odmiany stylistyczne i stylizacja językowa
SPOSOBY KSZTAŁTOWANIA WYPOWIEDZI
TERMIN
DEFINICJE
styl
wypowiedzi
• sposób wypowiadania się
•
rozróżnia się style ze względu na nadawcę oraz ze względu na cel wypowiedzi
(style funkcjonalne)
stylizacja
• świadome kształtowanie języka i stylu wypowiedzi w taki sposób,
by upodobnić go do języka innej epoki, stylu innego dzieła literackiego lub
języka używanego w danym środowisku czy regionie
• może dotyczyć całego tekstu lub jego części
• obejmuje słownictwo, fleksję, składnię, słowotwórstwo i fonetykę
STYLE WYPOWIEDZI ZE WZGLĘDU NA NADAWCĘ
PODZIAŁ
OPIS
styl indywidualny
typowy dla danego autora
styl typowy
charakterystyczny dla grupy osób, np. epoki
styl gatunku literackiego
charakterystyczny dla danego gatunku, np. styl poematu
RODZAJE STYLIZACJI JĘZYKOWYCH
RODZAJ
ŚRODKI
archaizacja
archaizmy, głównie leksykalne, ale też
składniowe, fleksyjne, fonetyczne
CEL/FUNKCJA
upodobnienie do języka innej epoki
stylizacja
biblijna
paralelizmy składniowe, długie,
wielokrotnie złożone zdania i metafory
uzyskanie podniosłego nastroju,
nadanie metaforycznego sensu
stylizacja
środowiskowa
słownictwo charakterystyczne
dla jakiegoś środowiska, używane
np. w dialogach
dialektyzacja
słownictwo typowe dla danego
dialektu, np. nazwy strojów, potraw;
odpowiednia fleksja i składnia
np. scharakteryzowanie postaci
charakterystyka bohaterów, także
zbiorowych
pastisz
parodia
wyolbrzymienie cech innego utworu
przeważnie: żart
naśladowanie cech innego dzieła, by je
wykpić i ośmieszyć
funkcja satyryczna
STARA DOBRA SZKOŁA13
STYLE WYPOWIEDZI ZE WZGLĘDU NA CEL – FUNKCJONALNE
PODZIAŁ
OPIS
potoczny
naukowy
popularno
naukowy
publicystyczny
urzędowy
język podobny do mówionego, słownictwo o nacechowaniu emocjonalnym,
urwane zdania, pytania, równoważniki zdań, wykrzyknienia
słownictwo charakterystyczne dla danej dziedziny wiedzy, terminy naukowe,
definicje, zdania zazwyczaj podrzędnie złożone
odmiana stylu naukowego, ale język przystępniejszy dla zwykłego odbiorcy
język komunikatywny i obrazowy m.in. dzięki związkom frazeologicznym,
porównaniom i urozmaiconej składni; słownictwo z różnych dziedzin wiedzy
treść zwięzła, ujęta schematycznie, często w formie punktów; nadawca zwraca
się bezosobowo do odbiorcy, stosuje czasowniki w stronie biernej, zdania
bezpodmiotowe, charakterystyczne formuły; przywoływane są przepisy
prawne, powołuje się na odpowiednie paragrafy ustaw itp.
artystyczny
retoryczny
bogate i obrazowe słownictwo, stosuje się liczne środki stylistyczne; styl
zróżnicowany w zależności od gatunku literackiego, stylu epoki i autora
język kwiecisty i obrazowy, podniosły styl, stosuje się wiele środków
wzmacniających ekspresję
Związki frazeologiczne
Związek frazeologiczny (frazeologizm) to utarte połączenie dwóch lub więcej
wyrazów, którego znaczenie nie jest dosłowne i nie wynika ze znaczenia
poszczególnych wyrazów, lecz jest zwyczajowo utrwalone w języku.
Poniższe dwie tabele przedstawiają podziały związków frazeologicznych:
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ ŁĄCZLIWOŚCI
RODZAJ
DEFINICJA
związki stałe
(idiomy)
ich skład jest nienaruszalny, zmiana
powoduje błąd frazeologiczny i utratę sensu
PRZYKŁAD
łabędzi śpiew
związki łączliwe
wyrazy nie są ściśle powiązane, można
wymienić któryś element
odnieść zwycięstwo,
odnieść sukces
związki luźne
wyrazy nie są ze sobą związane na stałe
murowany dom,
dom nad rzeką
WWW.GIMTESTOK.PL
KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE14
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ GRAMATYCZNĄ
RODZAJ
DEFINICJA
wyrażenia
• związki wyrazowe bez czasownika
PRZYKŁAD
pies ogrodnika
zwroty
• związki wyrazowe zawierające czasownik
unieść się honorem
frazy
• połączenia wyrazów o budowie zdania lub
równoważnika zdania
• przysłowia i sentencje
• skrzydlate słowa
klamka zapadła, co rok to
prorok, przyjaźń nie wymaga
słów
ŹRÓDŁA ZWIĄZKÓW FRAZEOLOGICZNYCH
POCHO DZENIE PRZYKŁADOWE ZWIĄZKI
Biblia
mitologia
historia
i literatura
egipskie ciemności – absolutna ciemność; hiobowe wieści – smutne,
tragiczne wieści; manna z nieba – niespodziewany dar, pomoc (zwykle
niezasłużona); plagi egipskie – nieszczęścia; salomonowy wyrok – mądry,
sprawiedliwy wyrok; umywać ręce – zrzucać z siebie odpowiedzialność;
jabłko niezgody – źródło sporów; nić Ariadny – wskazówka, pomoc;
pięta Achillesa – słaba strona; puszka Pandory – źródło nieszczęść, chorób,
kłopotów; stajnia Augiasza – bałagan, bezład
być albo nie być – rozterka, konieczność dokonania wyboru; dantejskie
sceny – sceny drastyczne, okrutne; kości zostały rzucone – nieodwracalna
decyzja; polegać jak na Zawiszy – ufać komuś całkowicie; pójść do Canossy
– upokorzyć się, przyznać do błędu; pyrrusowe zwycięstwo – sukces
okupiony wielkimi stratami; z tarczą lub na tarczy – zwyciężyć lub zginąć
życie codzienne
grać na nerwach – denerwować kogoś; nabrać wody w usta – milczeć,
nie chcieć się wypowiadać; obiecywać gruszki na wierzbie – obiecywać rzeczy
niemożliwe do spełnienia; porywać się z motyką na słońce – zamierzać
dokonać czegoś niemożliwego
STARA DOBRA SZKOŁA15
CZĘŚCI MOWY
ODMIENNE CZĘŚCI MOWY
NIEODMIENNE CZĘŚCI MOWY
rzeczownik i zaimek rzeczowny
• czasownik
•
• przymiotnik i zaimek przymiotny
•
liczebnik i zaimek liczebny
• przysłówek i zaimek przysłowny
• przyimek
• spójnik
• partykuła
• wykrzyknik
Odmienne części mowy
ODMIENNE CZĘŚCI MOWY
CZĘŚCI MOWY ZASTOSOWANIE
ODMIANA
FUNKCJA W ZDANIU
rzeczownik
nazywa rzeczy,
osoby, miejsca,
rośliny, zwierzęta,
zjawiska i pojęcia
abstrakcyjne
• przez przypadki i liczby
(podlega deklinacji)
• stały rodzaj
podmiot; także:
dopełnienie,
przydawka, okolicznik,
orzecznik w orzeczeniu
imiennym
czasownik
nazywa czynności
i stany
• przez: osoby, liczby,
rodzaje, tryby i czasy
(podlega koniugacji)
• określa się stronę
i aspekt
orzeczenie (orzeczenie
czasownikowe
i łącznik w orzeczeniu
imiennym); także:
dopełnienie i podmiot
przymiotnik
nazywa cechy
istot żywych,
przedmiotów i pojęć
abstrakcyjnych;
jest określeniem
rzeczownika
• przez przypadki, liczby
i rodzaje (dostosowuje
formę do określanego
rzeczownika)
• podlega stopniowaniu
(nie stopniujemy
przymiotników, które
nazywają stałą cechę,
np.: roczny, drewniany)
przydawka; także:
podmiot i orzecznik
w orzeczeniu
imiennym
WWW.GIMTESTOK.PL
KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE16
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
ODMIENNE CZĘŚCI MOWY
CZĘŚCI MOWY ZASTOSOWANIE
liczebnik
oznacza liczbę, ilość
lub kolejność
ODMIANA
FUNKCJA W ZDANIU
• przez przypadki
(z wyjątkiem
liczebników pół
i półtora), liczby
i rodzaje
podmiot, przydawka,
dopełnienie, orzecznik
w orzeczeniu
imiennym
w zależności od tego,
jaką część mowy
zastępuje
zaimek
zastępuje inne części
mowy: rzeczownik,
przymiotnik,
liczebnik,
przysłówek
• odmiana zaimka zależy
od tego, jaką część
mowy zastępuje
• zaimek przysłowny jest
nieodmienny
Odmienne części mowy – rzeczownik
PRZYKŁAD
L. POJEDYNCZA
L. MNOGA
ODMIANA RZECZOWNIKÓW
PRZYPADEK PYTANIE
Mianownik
kto? co?
Dopełniacz
kogo? czego? (nie ma)
nóż
noża
Celownik
komu? czemu? (się przyglądam)
nożowi
Biernik
kogo? co? (widzę)
Narzędnik
z kim? z czym? (idę)
Miejscownik
o kim? o czym? (mówię)
Wołacz
o!
nóż
nożem
nożu
nożu
noże
noży
nożom
noże
nożami
nożach
noże
ELEMENTY DEKLINACJI
DEFINICJA
TERMIN
temat
część wyrazu, która pozostaje po oddzieleniu
końcówki
PRZYKŁAD
książka – temat: książk
końcówka
część wyrazu ulegająca zmianie podczas
odmiany przez przypadki
książka – końcówka: a
oboczność
wymiana głosek w temacie podczas odmiany
książce – temat: książc;
końcówka: e; oboczność: k:c
STARA DOBRA SZKOŁA17
RZECZOWNIKI O NIETYPOWEJ ODMIANIE
CECHA
występujące tylko w liczbie pojedynczej
odmienne tylko w liczbie mnogiej
PRZYKŁAD
młodzież, gniew
trofeum, gimnazjum
mające różne tematy w liczbie pojedynczej i mnogiej
rok – lata, człowiek – ludzie
odmieniające się różnie w liczbie mnogiej w zależności od
znaczenia
oko, ucho
mające dwie dopuszczalne formy odmiany
mające formę dawnej liczby podwójnej
odmieniające się jak przymiotniki
nieodmienne
ręka, oko
skrzypce, plecy
służący, poborowy
menu, kiwi
Odmienne części mowy – czasownik
Odmiana czasowników przez rodzaje:
liczba pojedyncza
liczba mnoga
• męski – rósł, mógłby
• żeński – rosła, mogłaby
• nijaki – rosło, mogłoby
• męskoosobowy – rośli, mogliby
• niemęskoosobowy – rosły, mogłyby
TRYBY CZASOWNIKÓW
PODZIAŁ
OPIS
PRZYKŁAD
oznajmujący
(orzekający)
• występuje we wszystkich czasach:
• piszę, pisał, będziesz pisał,
teraźniejszym, przeszłym,
przyszłym (prostym i złożonym)
napiszesz
przypuszczający
• odmienia się przez liczby i rodzaje
• pisałaby, pisalibyśmy
rozkazujący
•
•
formy proste
formy złożone
• pisz
• niech napisze
WWW.GIMTESTOK.PL
KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE18
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
STRONY CZASOWNIKÓW
PODZIAŁ
OPIS
czynna
bierna
podmiot jest wykonawcą czynności
podmiot podlega czynności (czasowniki mające stronę
bierną przechodnie; czasowniki niemające strony biernej
nieprzechodnie, np. iść)
PRZYKŁAD
gotuję
jest gotowana
zwrotna
podmiot jest jednocześnie wykonawcą czynności i jej
odbiorcą
gotować się
ASPEKTY CZASOWNIKÓW
PODZIAŁ
OPIS
PRZYKŁAD
niedokonany
• nazywa czynność, która nie została zakończona, trwa
tańczyć
lub będzie trwać w przyszłości
dokonany
• nazywa czynność, która się zakończyła lub zakończy się
zatańczyć
w przyszłości
• nie występuje w czasie teraźniejszym
FORMY NIEOSOBOWE
PODZIAŁ
CECHA
bezokolicznik
podstawowa forma czasownika zakończona
na ć lub c
PRZYKŁAD
latać, wlec
formy zakończone
na no, to
imiesłowy
nieosobowe konstrukcje w czasie przeszłym
mówiono, zdjęto
imiesłowy czynne i bierne są odmienne, odmieniają
się według deklinacji przymiotnikowej
czytającego,
przeczytanemu
Poniższa tabela prezentuje przykłady imiesłowów:
CZASOWNIK
W FORMIE
PODSTAWOWEJ
IMIESŁÓW PRZYMIOTNIKOWY IMIESŁÓW PRZYSŁÓWKOWY
CZYNNY
WSPÓŁCZESNY UPRZEDNI
BIERNY
czytać
przeczytać
iść
czytający
czytany
czytając
–
–
idący
przeczytany
–
–
idąc
przeczytawszy
–
STARA DOBRA SZKOŁA19
Odmienne części mowy – przymiotnik
Odmiana przymiotników przez rodzaje:
liczba pojedyncza
liczba mnoga
• męski – zielony
• żeński – zielona
• nijaki – zielone
• męskoosobowy – czerwoni
• niemęskoosobowy – czerwone
Poniższa tabela prezentuje przykłady stopniowania przymiotników:
STOPNIOWANIE PRZYMIOTNIKÓW
PODZIAŁ
STOPIEŃ RÓWNY STOPIEŃ WYŻSZY STOPIEŃ NAJWYŻSZY
proste regularne
gruby
proste nieregularne
zły
grubszy
gorszy
najgrubszy
najgorszy
opisowe
śliski
bardziej śliski
najbardziej śliski
Odmienne części mowy – liczebnik
Odmiana liczebników przez rodzaje:
liczba pojedyncza
liczba mnoga
• męski – jeden
• żeński – jedna
• nijaki – jedno
• męskoosobowy – dwóch
• niemęskoosobowy – dwoje
WWW.GIMTESTOK.PL
KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE20
TABLICE GIMNAZJALISTY JĘZYK POLSKI
Liczebniki dzielimy ze względu na ich budowę lub znaczenie:
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA BUDOWĘ
RODZAJ
PRZYKŁAD
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZNACZENIE
RODZAJ
PRZYKŁAD
proste
złożone
cztery, sześć
główne
pięć, sto
pięćdziesiąt trzy
porządkowe
siódmy, dwunasta
zbiorowe
ułamkowe
mnożne
nieokreślone
troje
ćwierć
podwójny
kilkanaście
ODMIANA TRUDNIEJSZYCH LICZEBNIKÓW
LICZEBNIK
PRZYKŁADY
zero
jeden
dwa
cztery
sześć
co? zero; czego? zera; czemu? zeru; co? zero; z czym? zerem;
o czym? zerze
rodzaj męski: jeden kot;
rodzaj żeński: jedna kotka;
rodzaj nijaki: jedno kocię
rodzaj męski: co? dwa psy; czego? dwóch/dwu psów;
czemu? dwóm/dwom/dwu psom; z czym? dwoma/dwu psami;
o czym? dwóch/dwu psach
rodzaj żeński: z kim? dwoma/dwiema kobietami
kto, kogo, co? cztery kobiety/koty/dania, czterech mężczyzn
(nie ma) sześciu kobiet/mężczyzn, sześciorga dzieci
trzydzieści, czterdzieści
kto, kogo, co? trzydziestu, czterdziestu mężczyzn,
trzydzieści, czterdzieści kobiet/kotów/dań
tysiąc
czego? tysiąca złotych; komu? czemu? tysiącowi (kogo, czego? ludzi)
STARA DOBRA SZKOŁA21
Odmienne części mowy – zaimek
Zaimki dzielimy ze względu na znaczenie lub ze względu na to, jaką część mowy
zastępują:
PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA TO, JAKĄ CZĘŚĆ MOWY ZASTĘPUJĄ
ZAIMEK
FUNKCJA W ZDANIU
PRZYKŁAD
rzeczowny
nic, co, kto, nikt
podmiot, dopełnienie, orzecznik w orzeczeniu
imiennym
przymiotny
czyj, jaki, swój, każdy
przydawka, orzecznik w orzeczeniu imiennym
liczebny
trochę, mało
przydawka
przysłowny
tam, tędy, zawsze
okolicznik
PODZIAŁ ZAIMKÓW ZE WZGLĘDU NA ZNACZENIE
ZAIMEK
PRZYKŁAD
osobowe
pytające
ja, ty, on, mnie, mi, jego, go
kto? co? kogo? czego? jaki? czyj? ile? jak? gdzie? kiedy?
wskazujące
ten, ta, to, ów, tyle, tutaj
dzierżawcze
mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich
nieokreślone
ktoś, coś, czyjś, ileś, iluś, gdzieś, kiedyś
przeczące
względne
zwrotny
nikt, nic, niczyj, żaden, nigdy, nigdzie
kto, co, który, jaki, ile, jak, gdzie, kiedy
się
WWW.GIMTESTOK.PL
KSZTAŁCENIE JĘZYKOWE
Pobierz darmowy fragment (pdf)