Darmowy fragment publikacji:
Adam Błaszko
Żanetta Gawarkiewicz
Krystyna Gąsiorek
Magdalena Januszewska
Anna Kawecka
Dominik Kucharski
Anna Sabuda
Bożena Tyra
BIBLIOTEKA
POMOCY
SPOŁECZNEJ
Program
Rodzina 500 plus
Zasady przyznawania i wypłaty
świadczeń pieniężnych na dzieci
Warszawa 2016
12
Tekst pochodzi z LEX Pomoc Społeczna
Stan prawny na 1 maja 2016 r.
Wydawca
Magdalena Stojek-Siwińska
Redakcja merytoryczna
Izabela Baranowska
Redaktor prowadzący
Ewa Fonkowicz
Łamanie
Violet Design Wioletta Kowalska
Projekt okładki i stron tytułowych
Studio Kozak
Ilustracja na okładce
© iStockphoto.com/mstay
Ta książka jest wspólnym dziełem twórcy i wydawcy. Prosimy, byś przestrzegał przysługujących
im praw. Książkę możesz udostępnić osobom bliskim lub osobiście znanym, ale nie publikuj jej
w internecie. Jeśli cytujesz fragmenty, nie zmieniaj ich treści i koniecznie zaznacz, czyje to dzieło.
A jeśli musisz skopiować część, rób to jedynie na użytek osobisty.
SZANUJMY PRAWO I WŁASNOŚĆ
Więcej na www.legalnakultura.pl
POLSKA IZBA KSIĄŻKI
© Copyright by
Wolters Kluwer SA, 2016
ISBN: 978-83-264-8711-8
Dział Praw Autorskich
01-208 Warszawa, ul. Przyokopowa 33
tel. 22 535 82 19
e-mail: ksiazki@wolterskluwer.pl
www.wolterskluwer.pl
księgarnia internetowa www.profinfo.pl
SPIS TREŚCI
Wykaz skrótów
Część I
Komentarze praktyczne
1. Czym jest świadczenie wychowawcze i komu przysługuje?
Rozdział I
Program Rodzina 500 plus
2. Kiedy świadczenie wychowawcze nie przysługuje?
Przesłanki, przy zaistnieniu których świadczenie
wychowawcze nie będzie przysługiwało
3. Przesłanki nabycia prawa do świadczenia wychowawczego
4. Postępowanie w sprawach przyznawania i wypłacania
świadczenia wychowawczego
Materiały źródłowe
Rozdział II
Program Rodzina 500 plus – wydanie decyzji o przyznaniu,
uchyleniu, zmianie oraz uznaniu za świadczenie
nienależnie pobrane
2. Uchylenie lub zmiana decyzji przyznającej świadczenie
1. Decyzja o przyznaniu świadczenia wychowawczego
wychowawcze
3. Nienależnie pobrane świadczenie wychowawcze
4. Nieustalenie i przedawnienie należności
5. Zastosowanie ulgi przez organ właściwy
11
15
16
19
20
22
27
28
28
30
32
37
38
6
Spis treści
Rozdział III
Finanse, księgowość i sprawozdawczość Programu 500 plus
1. Podstawa prawna wypłaty świadczeń z Programu
2. Podmioty realizujące zadania w zakresie świadczenia
500 plus
wychowawczego
3. Prawo do świadczenia wychowawczego
4. Postępowanie wyjaśniające w przypadku wątpliwości
przy ustalaniu prawa do świadczenia wychowawczego
5. Zmiana lub uchylenie ostatecznej decyzji administracyjnej,
na mocy której strona nabyła prawo do świadczenia
wychowawczego
6. Charakter decyzji o przyznaniu świadczenia i przepisy
7. Utrata dochodu a prawo do świadczenia wychowawczego
prawa
8. Nieprawidłowy wniosek
9. Termin wypłaty świadczenia wychowawczego
– pierwszy okres świadczeniowy 2016 r., postępowanie
przy opóźnieniach wypłaty
10. Inna forma przekazania świadczenia
11. Wypłata dla osób przebywających za granicą
12. Ustalanie świadczeń nienależnie pobranych
13. Księgowania w przypadku nienależnie pobranych
świadczeń
14. Odsetki i przedawnienie
15. Postępowanie w przypadku śmierci uprawnionego
do świadczenia
obsługi
na zadanie zlecone
16. Koszty obsługi Programu 500 plus i księgowanie kosztów
17. Finansowanie świadczenia wychowawczego – dotacja
18. Księgowanie dotacji w księgach organu i urzędu gminy
i miasta (według projektu) i wzory dekretacji
15. Klasyfikacja budżetowa wpływu dotacji do budżetu JST
16. Odrębny rachunek
17. Sprawozdawczość Programu 500 plus
40
40
41
43
43
44
45
45
45
46
47
47
48
50
51
52
53
54
55
55
56
57
Spis treści
Część II
Pytania i odpowiedzi
Czy wójt może być jedynym uprawnionym do wydawania
decyzji dotyczących świadczeń z Programu 500 plus?
Na jakiej podstawie pracownicy ośrodka pomocy społecznej
(OPS) mogą realizować zadania z ustawy wprowadzającej
Program 500 plus?
Czy każdy pracownik OPS musi mieć imienne upoważnienie
do działania w postępowaniach dotyczących świadczeń
rodzinnych i świadczeń z funduszu alimentacyjnego?
Czy za czynności związane z realizacją Programu 500
plus pracownicy OPS powinni otrzymać dodatkowe
wynagrodzenie?
Od kiedy toczy się postępowanie ws. przyznania świadczenia
7
63
65
67
68
70
71
73
75
76
81
83
85
wychowawczego?
Czy OPS powinien żądać zaświadczenia z gminy stałego
zameldowania o niezłożeniu wniosku o świadczenie
wychowawcze w tamtejszym organie?
Jak ustalić właściwość organu w przypadku stwierdzenia
braku miejsca zamieszkania osoby składającej wniosek
o świadczenie wychowawcze?
Jak przy świadczeniu wychowawczym weryfikować dane
wskazane we wniosku?
Czy weryfikacja danych przy wniosku o świadczenie
wychowawcze jest konieczna, jeżeli organ posiada kopię
dowodu osobistego wnioskodawcy?
Czy jeśli OPS posiada dokumentację strony złożoną przy
ubieganiu się o świadczenia rodzinne, to przy wniosku
o świadczenia wychowawcze musi znów prosić o dokumenty? 77
Jak należy postąpić w sytuacji, gdy stroną postępowania
w sprawie przyznania świadczenia wychowawczego jest
kierownik ośrodka pomocy społecznej?
Jak ustalić skład rodziny przy świadczeniu wychowawczym, gdy
mężatka wychowuje dzieci z konkubentem?
Czy żona może pominąć w składzie rodziny pracującego
za granicą męża, pomimo braku rozwodu?
8
Spis treści
Czy przy wniosku z Programu 500 plus, jeśli ojciec dziecka
pracuje za granicą, zachodzi koordynacja?
Jak ustalić właściwość organów ws. świadczenia
wychowawczego, jeśli członek rodziny prowadzi działalność
gospodarczą w Wielkiej Brytanii?
Czy strona może złożyć wniosek o świadczenie wychowawcze
na drugie dziecko w trakcie rozwodu?
Jak zmiana sytuacji rodzinnej strony wpływa na jej uprawnienie
do świadczenia wychowawczego?
Czy ulgę prorodzinną wlicza się do dochodu przy ustalaniu
prawa do świadczenia wychowawczego?
Jak przy wniosku o świadczenie wychowawcze uwzględnić
dochód z umowy zlecenia?
89
92
94
96
99
101
104
106
108
112
114
117
118
120
122
125
Czy alimenty wlicza się do dochodu na gruncie ustawy
wprowadzającej Program Rodzina 500 plus?
Czy wstrzymanie wypłaty zasądzonych alimentów z powodu
przekroczenia kryterium dochodowego może być uznane
za utratę dochodu?
Czy OPS powinien uwzględnić dołączony do wniosku
o świadczenie wychowawcze przetłumaczony z duńskiego
dokument dotyczący alimentacji?
Czy do dochodu rodziny przy świadczeniu wychowawczym
należy wliczać rentę socjalną i rentę rodzinną?
Czy rentę wypadkową należy wykazywać we wniosku
o świadczenie wychowawcze?
Jak przy wniosku z Programu 500 plus uwzględnić uzyskanie
dochodu przed rokiem bazowym?
Czy dodatek do zasiłku rodzinnego w okresie korzystania
z urlopu wychowawczego uwzględnia się w dochodzie rodziny
na gruncie u.p.p.w.d.?
Jak przy wniosku o świadczenie z Programu 500 plus uwzględnić
dochód z dzierżawionego gospodarstwa rolnego?
Czy osoba prowadząca działalność gospodarczą i posiadająca
gospodarstwo rolne może, ubiegając się o świadczenie
z Programu 500 plus, odliczyć od dochodu składki KRUS?
Do jakiej daty należy przyznać świadczenie wychowawcze
na drugie dziecko, jeśli pierwsze kończy 18 lat?
do świadczenia wychowawczego?
Czy świadczenie wychowawcze jest podzielne w miesiącu,
w którym jedno dziecko kończy 18 lat?
Czy jeśli świadczenia rodzinne przysługują za granicą, można
nabyć prawo do świadczenia wychowawczego w Polsce?
Czy OPS powinien zgłaszać do GIODO zbiór danych
osobowych związanych z realizacją Programu 500 plus?
Jak należy wypłacać odpowiedniki świadczenia
wychowawczego w pieczy zastępczej?
Czy przy świadczeniu wychowawczym informacja na karcie
pobytu o osiedleniu się jest równoznaczna z pozwoleniem
na pracę?
Czy gmina i powiat ponoszą wydatki związane z wypłatą
dodatków wychowawczych i dodatków do zryczałtowanej
kwoty?
Czy pobieranie świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania
dziecka wyklucza prawo do dodatku wychowawczego?
Jak rezygnacja ze świadczenia na pokrycie kosztów utrzymania
dziecka wpływa na prawo do dodatku wychowawczego?
Jak do dodatku do zryczałtowanej kwoty stosować odpowiednio
przepisy dotyczące dodatku wychowawczego?
Jak księgować wydane decyzje na pomoc państwa w zakresie
wychowywania dzieci „500 plus”, które przypadają
do zapłaty w 2016 r. oraz 2017 r.?
9
127
129
133
135
137
138
140
143
145
146
148
150
155
156
Spis treści
Na jaki okres wydać decyzję o świadczeniu wychowawczym,
jeżeli jest spełnione niższe kryterium dochodowe, a orzeczenie
o niepełnosprawności wydane jest na określony czas?
Jak prawidłowo wypełnić punkt 6 wniosku o ustalenie prawa
Część III
Wzory dokumentów
Wzór upoważnienia kierownika OPS do prowadzenia
postępowań w sprawach o świadczenia wychowawcze
Wzór decyzji o przyznaniu świadczenia wychowawczego
na pierwsze dziecko
10
Spis treści
Wzór decyzji o przyznaniu świadczenia wychowawczego
na pierwsze i kolejne dziecko
Wzór decyzji o przyznaniu świadczenia wychowawczego
na kolejne dziecko
Wzór decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia
wychowawczego na pierwsze dziecko
Wzór decyzji dotyczącej odmowy świadczenia na pierwsze
dziecko i przyznania świadczenia na kolejne dziecko
Wzór decyzji odmawiającej przyznania prawa do świadczenia
wychowawczego na drugie dziecko
Wzór decyzji zmieniającej decyzję przyznającą prawo
do świadczenia wychowawczego
Wzór decyzji przyznającej dodatek do zryczałtowanej kwoty
placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego
Wzór decyzji przyznającej dodatek wychowawczy rodzinie
zastępczej/ prowadzącemu rodzinny dom dziecka
159
162
164
167
171
174
178
182
189
233
254
271
Część IV
Akty prawne
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa
w wychowywaniu dzieci
Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 18 lutego 2016 r. w sprawie sposobu i trybu
postępowania w sprawach o świadczenie wychowawcze
Uzasadnienie do rządowego projektu ustawy o pomocy
państwa w wychowywaniu dzieci
Prezydencki projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny
i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw – druk
sejmowy nr 408
WYKAZ SKRÓTÓW
Akty prawne
k.p.a.
u.f.p.
u.o.c.
u.o.d.o.
u.o.p.r.
u.o.r.
– ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania admini-
stracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 23)
– ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst
jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 885 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U.
poz. 1650)
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
(tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 2135 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn.:
Dz. U. z 2013 r. poz. 1381 z późn. zm.)
– ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.
Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm. )
u.p.d.o.f. – ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.)
u.p.o.u.a. – ustawa z dnia 7 września 2007 r. – o pomocy osobom upraw-
nionym do alimentów (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r. poz. 169
z późn. zm.)
u.p.p.w.d. – ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowy-
waniu dzieci (Dz. U. z 2016 r. poz. 195)
u.ś.r.
– ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
(tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 114 z późn. zm.)
u.w.r.s.p.z. – ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie
pieczy zastępczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz.135)
Wykaz skrótów
12
Inne
GIODO
GOPS
JST
OPS
SKO
UP
– Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
– gminny ośrodek pomocy społecznej
– jednostka samorządu terytorialnego
– ośrodek pomocy społecznej
– samorządowe kolegium odwoławcze
– urząd pracy
Część I
KOMENTARZE PRAKTYCZNE
Anna Kawecka
Rozdział I
PROGRAM RODZINA 500 PLUS
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu
dzieci, zwana „Programem Rodzina 500 plus”, zakłada wprowa-
dzenie nowego świadczenia, którego celem jest wsparcie finanso-
we rodziców w zaspokajaniu potrzeb życiowych w wychowywaniu
dzieci. Świadczenie skierowane jest do rodzin wychowujących
dzieci do 18 roku życia. Realizacja świadczenia ma następować za
pośrednictwem gmin. Ustawa w większości weszła w życie 1 kwiet-
nia 2016 r., świadczenie realizowane jest od kwietnia 2016 r.
Autorzy ustawy zakładają, że proponowane rozwiązanie ma zmniej-
szyć obciążenia finansowe rodzin związane z wychowywaniem dzie-
ci, a tym samym zachęcać do podejmowania decyzji o posiadaniu
większej liczby dzieci.
Świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało w wysokości 500 zł
miesięcznie na dziecko. Nadto świadczenie wychowawcze zostanie
wyłączone z katalogu dochodów warunkujących prawo do świadczeń
o charakterze społecznym, co oznacza, że świadczenie wychowawcze
nie będzie miało wpływu na prawo do świadczeń z pomocy społecz-
nej, świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego,
czy dodatków mieszkaniowych.
16
Część I. Komentarze praktyczne
1. Czym jest świadczenie wychowawcze
i komu przysługuje?
Świadczenie wychowawcze jest świadczeniem okresowym przyzna-
wanym – po spełnieniu warunków ustawowych – w wysokości 500 zł
miesięcznie na dziecko na okres od dnia 1 października do 30 wrześ-
nia roku następnego. Projekt ustawy przewiduje, że od kwoty tej nie
będą potrącane żadne składki, jest to kwota, jaką otrzyma uprawnio-
ny do świadczenia.
A Uwaga!
Pierwszy okres, na który ustalane jest prawo do świadczenia
wychowawczego, rozpoczyna się z dniem wejścia w życie ustawy,
tj. 1 kwietnia 2016 r., i kończy się dnia 30 września 2017 r.
1.1. Świadczenie wychowawcze jest świadczeniem
podzielnym
Świadczenie wychowawcze jest świadczeniem podzielnym i za niepeł-
ny miesiąc wysokość świadczenia ustala się, dzieląc kwotę świadcze-
nia przez liczbę wszystkich dni kalendarzowych w danym miesiącu,
a otrzymaną kwotę mnoży się przez liczbę dni kalendarzowych, za
które świadczenie przysługuje. Kwotę świadczenia przysługującą za
niepełny miesiąc zaokrągla się do 10 groszy w górę. Należy zwró-
cić uwagę, iż ustawodawca zakłada podzielenie kwoty świadczenia
przez liczbę dni w konkretnym miesiącu (a nie przez 30), w którym
będziemy wypłacać świadczenie wychowawcze w kwocie niepełnej
(przykładowo z uwagi na ukończenie przez dziecko 18 roku życia,
np. 10 dnia danego miesiąca). W konsekwencji spowoduje to, że za
taką samą liczbę dni w różnej długości miesiącach będziemy wypła-
cać świadczenie wychowawcze w różnej wysokości.
B
Przykład
1. Jeżeli świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało za 10 dni mie-
siąca stycznia, wówczas kwotę 500 zł podzielimy przez 31 dni i po-
mnożymy przez 10 dni, otrzymując kwotę (500 : 31) × 10 = 161,29 zł,
co po zaokrągleniu do 10 groszy w górę daje kwotę 161,30 zł.
Rozdział I. Program Rodzina 500 plus
17
2. Jeżeli świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało za 10 dni mie-
siąca kwietnia, wówczas kwotę 500 zł podzielimy przez 30 dni i po-
mnożymy przez 10 dni, otrzymując kwotę (500 : 30) × 10 = 166,66 zł,
co po zaokrągleniu do 10 groszy w górę daje kwotę 166,70 zł.
1.2. Świadczenie dla pierwszego dziecka
po spełnieniu kryterium dochodowego
Ustawa zakłada, że świadczenie wychowawcze, w sytuacji ubiegania
się o nie przez osoby uprawnione posiadające jedno dziecko, uzależ-
nione będzie od spełnienia kryterium dochodowego, które wyno-
si 800 zł miesięcznie na osobę w rodzinie, a w sytuacji gdy w skład
rodziny wchodziło będzie dziecko niepełnosprawne – 1200 zł mie-
sięcznie na osobę w rodzinie. Należy mieć na względzie, że sposób
obliczania dochodu został wskazany w omawianej ustawie, gdzie zde-
finiowano również pojęcie utraty i uzyskania dochodu.
A Uwaga!
Przez pierwsze dziecko rozumieć należy jedyne lub najstarsze
dziecko w rodzinie w wieku do ukończenia 18 roku życia, a w przy-
padku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku,
będących najstarszymi dziećmi w rodzinie w wieku do ukończenia
18 roku życia, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane
przez matkę, ojca, opiekuna faktycznego lub opiekuna prawnego.
1.3. Podmioty uprawnione do świadczenia
wychowawczego
Do kręgu podmiotów uprawnionych do świadczenia wychowaw-
czego ustawodawca zalicza: matkę dziecka, ojca dziecka, opiekuna
prawnego dziecka lub opiekuna faktycznego dziecka (czyli osobę
faktycznie opiekującą się dzieckiem, jeżeli wystąpiła z wnioskiem
do sądu rodzinnego o przysposobienie dziecka). Świadczenie wy-
chowawcze można będzie przyznać obywatelom RP lub cudzoziem-
com, jeżeli na podstawie przepisów wspólnotowych oraz umów
18
Część I. Komentarze praktyczne
międzynarodowych przyznane zostały im analogiczne do posiada-
nych przez obywateli prawa w zakresie świadczeń społecznych, pod
warunkiem, że zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
przez okres, w którym mają otrzymywać świadczenie wychowawcze,
chyba że co innego stanowią przepisy o koordynacji systemów zabez-
pieczenia społecznego bądź umowy międzynarodowe.
1.4. Świadczenie dla opiekuna faktycznie
sprawującego opiekę nad dzieckiem
Z uwagi na okoliczność, że świadczenie wychowawcze przyznawane
jest na wniosek, celem wyeliminowania sytuacji pobierania przed-
miotowego świadczenia przez oboje rodziców, ustawodawca zakłada,
że w przypadku zbiegu prawa rodziców, opiekunów prawnych dzie-
cka lub opiekunów faktycznych dziecka do świadczenia wychowaw-
czego, świadczenie to wypłacane będzie temu z rodziców, opiekunów
prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, który fak-
tycznie sprawuje opiekę nad dzieckiem. Jeżeli opieka nad dzieckiem
sprawowana jest równocześnie przez oboje rodziców, opiekunów
prawnych dziecka lub opiekunów faktycznych dziecka, świadczenie
wychowawcze wypłacane będzie temu, kto pierwszy złoży wniosek.
Z kolei jeżeli dziecko nie pozostaje we wspólnym gospodarstwie do-
mowym z obojgiem rodziców, świadczenie wychowawcze wypłaca się
temu z rodziców, pod którego opieką znajduje się dziecko. Zwrócić
należy uwagę, że w tym zakresie ustawodawca przyjął rozwiązanie
analogiczne, jak w ustawie o świadczeniach rodzinnych.
W przypadku gdy po złożeniu wniosku o ustalenie prawa do świad-
czenia wychowawczego przez rodzica, opiekuna prawnego dziecka
lub opiekuna faktycznego dziecka drugi rodzic, opiekun prawny dzie-
cka lub opiekun faktyczny dziecka złoży wniosek o ustalenie prawa
do świadczenia wychowawczego w związku z opieką nad tym samym
dzieckiem, organ właściwy ustala, kto sprawuje opiekę, i w tym celu
może zwrócić się do kierownika ośrodka pomocy społecznej o prze-
prowadzenie rodzinnego wywiadu środowiskowego, celem ustalenia,
kto sprawuje opiekę nad dzieckiem.
Rozdział I. Program Rodzina 500 plus
19
2. Kiedy świadczenie wychowawcze
nie przysługuje? Przesłanki, przy zaistnieniu
których świadczenie wychowawcze nie będzie
przysługiwało
Ustawa definiuje przesłanki, przy zaistnieniu których świadczenie
wychowawcze nie będzie przysługiwało. I tak, świadczenie wycho-
wawcze nie przysługuje w sytuacji, gdy dziecko pozostaje w związku
małżeńskim, z założenia bowiem tworzy wówczas odrębną komór-
kę społeczną utrzymującą się z własnych dochodów, a w sytuacji
posiadania potomstwa może ubiegać się o świadczenie wychowaw-
cze na własne dziecko. Analogicznie świadczenie wychowawcze nie
będzie przysługiwało, gdy pełnoletnie dziecko ma ustalone prawo
do świadczenia wychowawczego na własne dziecko. W dalszej ko-
lejności wskazuje się, że świadczenie wychowawcze nie przysługuje
w przypadku gdy dziecko zostało umieszczone w instytucji zapewnia-
jącej całodobowe utrzymanie albo w pieczy zastępczej. W sytuacji bo-
wiem, gdy dziecko zostanie umieszczone w pieczy zastępczej czy też
instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie (tj. w domu pomo-
cy społecznej, młodzieżowym ośrodku wychowawczym, schronisku
dla nieletnich, zakładzie poprawczym, areszcie śledczym, zakładzie
karnym, szkole wojskowej lub innej szkole, jeżeli instytucje te zapew-
niają nieodpłatnie pełne utrzymanie), jego potrzeby bytowe, zdro-
wotne, edukacyjne itp. zaspakajane są w ramach pieczy zastępczej
sprawowanej albo w formie rodzinnej, albo w formie instytucjonal-
nej. Ustawodawca słusznie założył, że w sytuacji gdy dziecko zostanie
„odebrane” rodzicom lub osobie, która jest opiekunem faktycznym,
czy też jest opiekunem prawnym, wówczas odpadną podstawy do
pobierania przez tę grupę podmiotów uprawnionych świadczenia
wychowawczego, które z założenia ma stanowić finansowe wsparcie
osób wychowujących dzieci.
Konsekwentnie jak przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzin-
nych ustawodawca zastrzegł, że w sytuacji gdy członkowi rodziny
przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym cha-
rakterze do świadczenia wychowawczego, wówczas świadczenie
20
Część I. Komentarze praktyczne
wychowawcze przyznawane na gruncie omawianej ustawy nie przy-
sługuje, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia
społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym
stanowią inaczej.
3. Przesłanki nabycia prawa do świadczenia
wychowawczego
Ustawodawca wprowadza zasadę, w myśl której świadczenie wy-
chowawcze przysługuje każdemu z podmiotów uprawnionych
do świadczenia na drugie i kolejne dziecko, do czasu ukończenia
przez nie 18 roku życia.
3.1. Pierwsze dziecko
W odniesieniu do pierwszego dziecka lub rodziny posiadającej tyl-
ko jedno dziecko świadczenie wychowawcze może zostać przyznane
pod warunkiem spełnienia przez rodzinę (podmiot ubiegający się
o świadczenie wychowawcze) kryterium dochodowego, tj. odpowied-
nio 800 zł i 1200 zł miesięcznie na osobę w rodzinie. Sposób liczenia
dochodu ściśle określony jest w przepisach ustawy.
Co istotne, ustawa zakłada, że pierwszym dzieckiem jest jedyne lub
najstarsze dziecko w rodzinie w wieku do ukończenia 18. roku ży-
cia. W przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca
i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie w wieku do ukoń-
czenia 18 roku życia, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci
wskazane przez osobę uprawnioną do świadczenia wychowawczego.
W konsekwencji oznacza to, że będą zdarzać się takie stany faktycz-
ne, w których liczba dzieci, na które przyznawane jest uprawnienie
do świadczenia wychowawczego w danej rodzinie, ulegnie zmniejsze-
niu. Przykładowo w sytuacji śmierci jednego z dzieci bądź osiągnięcia
pełnoletniości przez jedno z dzieci, rodzice stracą prawo do pobie-
rania tego świadczenia wobec drugiego dziecka, chyba że spełnione
zostanie kryterium dochodowe.
Rozdział I. Program Rodzina 500 plus
21
3.2. Skład rodziny
Jednocześnie w celu ustalenia obiektywnej sytuacji dochodowej ro-
dziny ustawa zakłada, że w skład rodziny wlicza się również pozo-
stające na utrzymaniu dzieci w wieku do ukończenia 25 roku życia,
a także dzieci, które ukończyły 25 rok życia legitymujące się orzecze-
niem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli w związku z tą
niepełnosprawnością przysługuje świadczenie pielęgnacyjne lub spe-
cjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna, o którym mowa
w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla
opiekunów.
Nie wlicza się do składu rodziny dziecka pozostającego w związku
małżeńskim, a także pełnoletniego dziecka posiadającego własne
dziecko. W odniesieniu do dzieci pozostających pod opieką opie-
kuna prawnego dzieci tych nie zalicza się do członków rodziny,
a ustalając dochód uprawniający do świadczenia wychowawczego
brać się będzie pod uwagę tylko dochód tego dziecka. Nadto, gdy
któryś z członków rodziny przebywa w instytucji zapewniającej
całodobowe utrzymanie lub w pieczy zastępczej, ustalając dochód
w przeliczeniu na osobę, nie uwzględnia się osoby przebywającej
w tej instytucji.
Przykład
W sytuacji rodziny posiadającej troje dzieci, z czego dwoje jest w wieku
pomiędzy 18 a 25 rokiem życia, natomiast trzecie dziecko jest w wieku
poniżej 18 lat, rodzice będą uprawnieni do świadczenia wychowaw-
czego pod warunkiem, że spełnią kryterium dochodowe określone
w ustawie. Należy jednak pamiętać, że ustalając dochód rodziny, bę-
dziemy wliczali wszystkie dzieci, są one bowiem poniżej 25 roku życia
(przy jednoczesnym braku niepełnosprawności dzieci).
B
22
Część I. Komentarze praktyczne
4. Postępowanie w sprawach przyznawania
i wypłacania świadczenia wychowawczego
4.1. Organy właściwe w sprawie świadczenia
wychowawczego
Projektowana ustawa zakłada, że organem właściwym w spra-
wach świadczenia wychowawczego jest wójt, burmistrz, prezy-
dent miasta, którego właściwość ustala się ze względu na miejsce
zamieszkania osoby ubiegającej się lub otrzymującej świadczenie
wychowawcze. Należy podkreślić, iż ustawodawca posługuje się
pojęciem miejsca zamieszkania, a nie zameldowania, a definicja
miejsca zamieszkania uregulowana jest w przepisach kodeksu
cywilnego. Przez miejsce zamieszkania należy rozumieć miejsco-
wość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu.
Przy ocenie, czy dane miejsce jest miejscem zamieszkania danej
osoby, istotny jest zarówno fakt fizycznego przebywania w danej
miejscowości, jak i wola (chęć) przebywania w niej. Przyjmuje się,
że miejsce zamieszkania to miejsce, które jest ośrodkiem życia co-
dziennego osoby fizycznej, w którym skoncentrowane są jej plany
życiowe.
Tak więc fakt braku zameldowania danej osoby na terenie właści-
wości miejscowej danego organu nie może przesądzać o niepodej-
mowaniu stosownych działań przez ten organ, jeżeli złożony został
do niego wniosek.
B
Przykład
W sytuacji gdy wnioskodawca zameldowany jest w Koszalinie,
a zamieszkuje w Nowym Targu i składa wniosek o przyznanie mu
świadczenia wychowawczego, organem właściwym w sprawie reali-
zacji tego świadczenia jest organ z siedzibą w Nowym Targu.
W przypadku realizowania świadczenia wychowawczego w związ-
ku z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, organem
właściwym będzie marszałek województwa i wówczas on wydawał
będzie decyzje w sprawach dotyczących świadczenia wychowawcze-
go, a wypłacać przedmiotowe świadczenie będzie gmina.
Rozdział I. Program Rodzina 500 plus
23
Analogicznie jak w ustawie o świadczeniach rodzinnych, usta-
wodawca zakłada możliwość delegowania przez organ właściwy
na rzecz swojego zastępcy, pracownika urzędu, kierownika jed-
nostki pomocy społecznej bądź też innej jednostki organizacyj-
nej gminy prowadzenia postępowań w sprawie nabycia prawa
do świadczenia wychowawczego, w tym wydawania decyzji
administracyjnych.
Niemniej jednak, celem zagwarantowania prawidłowości i płynno-
ści pracy w ośrodkach pomocy społecznej, w sytuacji gdy zadania
z zakresu omawianego świadczenia realizowane są w ośrodku po-
mocy społecznej, nie może dojść do nieprawidłowości w realizacji
zadań ośrodków pomocy społecznej, jak również naruszenia norm
pracy pracowników socjalnych. Zakłada się utworzenie wyspecjali-
zowanych komórek do spraw świadczenia wychowawczego w struk-
turach urzędów bądź też przekazanie zadań do realizacji komórkom
właściwym w sprawach świadczeń rodzinnych.
Upoważnienie do prowadzenia spraw z zakresu świadczenia wycho-
wawczego powinno nastąpić w formie pisemnej.
4.2. Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia
wychowawczego
Postępowanie w sprawach ustalenia prawa do świadczenia wycho-
wawczego – o czym była mowa powyżej – jest postępowaniem na
wniosek, co oznacza, że organ właściwy nie może wszcząć i prowa-
dzić tego postępowania z urzędu. Złożenie wniosku stanowi wa-
runek sine qua non wszczęcia postępowania o ustalenie prawa do
świadczenia wychowawczego, przyznania tego świadczenia w for-
mie decyzji administracyjnej i podjęcia jego wypłaty.
Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego w zało-
żeniu ma być uproszczony i powinien zawierać dane:
a) osoby występującej o przyznanie świadczenia wychowaw-
czego, w tym: imię, nazwisko, adres miejsca zamieszkania, datę
24
Część I. Komentarze praktyczne
urodzenia, stan cywilny, numer PESEL, a w razie gdy nie nadano
numeru PESEL numer dokumentu potwierdzającego tożsamość;
b) dzieci pozostających na utrzymaniu osoby, o której mowa
w ust. 1, w tym: imię, nazwisko, datę urodzenia, stan cywilny,
numer PESEL, a w razie gdy nie nadano numeru PESEL numer
dokumentu potwierdzającego tożsamość.
Wniosek i wymagane załączniki osoba ubiegająca się o świadczenie
wychowawcze będzie mogła złożyć zarówno tradycyjnie w formie
papierowej, jak i za pośrednictwem Internetu (za pomocą systemu
teleinformatycznego).
Dokumenty składane przez osoby ubiegające się o świadczenia wy-
chowawcze jako załączniki do wniosku będą mogły zostać uwie-
rzytelnione za pomocą bezpiecznego podpisu elektronicznego oraz
profilu zaufanego ePUAP (Elektroniczna Platforma Usług Adminis-
tracji Publicznej).
Wniosek i załączniki do wniosku składane za pomocą systemu telein-
formatycznego powinny być opatrzone:
1) bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za
pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu albo
2) podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP.
Profil Zaufany ePUAP to darmowy, mobilny podpis elektroniczny do
kontaktu z administracją.
A Uwaga!
Warunkiem złożenia wniosku oraz wymaganych załączników
do wniosku za pośrednictwem Internetu jest albo dysponowanie
przez osobę ubiegającą się o świadczenie wychowawcze bezpiecz-
nym podpisem elektronicznym, albo posiadanie przez nią profilu
zaufanego ePUAP (szczegóły tworzenia profilu zaufanego na stro-
nie http://epuap.gov.pl/wps/portal).
Nadto ustawa zakłada możliwość złożenia wniosku za pośredni-
ctwem systemu teleinformatycznego udostępnionego przez Zakład
Rozdział I. Program Rodzina 500 plus
25
Ubezpieczeń Społecznych, a także banków krajowych świadczących
usługi drogą elektroniczną spełniających wymogi określone w infor-
macji zamieszczonej na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji
Publicznej ministra właściwego do spraw rodziny po uzgodnieniu
z ministrem właściwym do spraw informatyzacji.
Wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego jest sfor-
malizowany, stąd wzór wniosku oraz oświadczeń, jakie mają być zło-
żone do wniosku, określone są w drodze rozporządzenia wydanego
przez ministra rodziny pracy i polityki społecznej.
Z uwagi na okoliczność, że świadczenie wychowawcze jest świad-
czeniem przyznawanym co do zasady na okres 12 miesięcy, od dnia
1 października do dnia 30 września następnego roku, wniosek o to
świadczenie będzie trzeba składać co roku, z tym że wnioski będą
przyjmowane od dnia 1 sierpnia danego roku.
Z uwagi na fakt, że świadczenie wychowawcze na pierwsze dziecko
ma być uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego, osoba
ubiegająca się o przedmiotowe świadczenie co roku będzie zobowią-
zana potwierdzać fakt spełniania tego kryterium.
W przypadku drugiego i kolejnych dzieci kryterium dochodowe nie
będzie obowiązywało, stąd brak będzie konieczności dokumentowa-
nia dochodu, a pieniądze będą wypłacane do momentu ukończenia
przez dziecko 18 lat.
4.3. Od kiedy przyznawane jest świadczenie
wychowawcze
Co do zasady świadczenie wychowawcze przyznawane jest począwszy
od miesiąca wpłynięcia wniosku z prawidłowo wypełnionymi doku-
mentami do końca okresu, tj. do dnia 30 września, przy czym w przy-
padku, gdy w rodzinie ubiegającej się o ustalenie prawa do świadczenia
wychowawczego występuje niepełnosprawność, wówczas w sytuacji
gdy w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia
26
Część I. Komentarze praktyczne
o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności,
zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wycho-
wawczego uzależnionego od niepełnosprawności, prawo to ustala się
począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepeł-
nosprawności lub stopnia niepełnosprawności. Przedstawione rozwią-
zanie zawarte w ustawie jest rozwiązaniem analogicznym do zasady
funkcjonującej na gruncie ustawy o świadczeniach rodzinnych.
W przypadku gdy osoba ubiegająca się o świadczenie wychowawcze
złoży nieprawidłowo wypełniony wniosek, wówczas organ realizu-
jący świadczenie wychowawcze wezwie tę osobę do poprawienia lub
uzupełnienia wniosku w terminie 14 dni, pod rygorem pozostawie-
nia wniosku bez rozpatrzenia. Z kolei w sytuacji gdy do wniosku nie
zostaną dołączone wymagane przepisami prawa dokumenty organ
realizujący świadczenie wychowawcze wezwie osobę do uzupełnienia
brakujących dokumentów w terminie nie krótszym niż 14 dni i nie
dłuższym niż 30 dni, również pod rygorem pozostawienia wniosku
bez rozpatrzenia. W sytuacji gdy brakujący dokument wnioskodawca
musi uzyskać od innej instytucji, która nie wydała go mimo ustawo-
wego terminu do jego wydania, wnioskowane świadczenie wycho-
wawcze przyznawane jest począwszy od miesiąca, w którym złożony
został wniosek.
Co istotne, ustawa zakłada również, że w przypadku gdy po złoże-
niu wniosku organ realizujący świadczenia wychowawcze poweźmie
wątpliwości co do okoliczności sprawowania opieki nad dzieckiem,
może wystąpić do kierownika ośrodka pomocy społecznej z wnio-
skiem o przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, celem ustalenia
powyższych okoliczności. Uniemożliwienie przeprowadzenia wywia-
du przez osobę ubiegającą się o świadczenie wychowawcze może sta-
nowić podstawę do wydania przez organ właściwy decyzji odmownej.
Zakłada się, że świadczenie wychowawcze będzie wypłacane w spo-
sób dogodny dla osób uprawnionych, głównie przelewem na wska-
zany rachunek bankowy lub przekazem pocztowym, nie później niż
do ostatniego dnia miesiąca, za który przyznane zostało świadczenie
wychowawcze.
Rozdział I. Program Rodzina 500 plus
27
Materiały źródłowe
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci
(Dz. U. z 2016 r. poz. 195)
Projekt ustawy z dnia 22 grudnia 2015 r. o pomocy Państwa w wychowywaniu
dzieci wraz z uzasadnieniem
Informacje MRPiPS
Anna Kawecka
Rozdział II
PROGRAM RODZINA 500 PLUS
– WYDANIE DECYZJI O PRZYZNANIU,
UCHYLENIU, ZMIANIE ORAZ UZNANIU
ZA ŚWIADCZENIE NIENALEŻNIE POBRANE
Ustawa z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa w wychowy-
waniu dzieci w zakresie regulacji związanej z konstrukcją decyzji
w sprawie ustalenia prawa do świadczenia wychowawczego, uchy-
lenia oraz zmiany ostatecznej decyzji administracyjnej, na mocy
której strona nabyła prawo, zawiera rozwiązania analogiczne do
funkcjonujących w ustawie o świadczeniach rodzinnych. Również
definicja nienależnie pobranego świadczenia wychowawczego, tryb
jego dochodzenia oraz możliwość zastosowania ulgi lub dokonanie
potrącenia z bieżąco wypłacanych świadczeń jest zaczerpnięta z tej
ustawy. Poniżej omówione zostaną poszczególne regulacje praw-
ne i założenia ich funkcjonowania w praktyce działania organów
właściwych w sprawie realizacji świadczenia wychowawczego.
1. Decyzja o przyznaniu świadczenia
wychowawczego
Postępowanie w sprawie ustalenia prawa do świadczenia wychowaw-
czego wszczyna się na wniosek strony złożony w organie właściwym ze
względu na miejsce zamieszkania osoby ubiegającej się o dane świadcze-
nie, który to wniosek inicjuje postępowanie administracyjne w sprawie.
Pobierz darmowy fragment (pdf)