Darmowy fragment publikacji:
ISBN 97883-242-1038-1
Rodzicom
Składam serdeczne podziękowania
prof. dr. hab. Władysławowi Miodunce
oraz dr hab. Bronisławie Ligarze
za wnikliwą lekturę oraz cenne uwagi i sugestie,
dzięki którym niniejsza publikacja uzyskała ostateczny kształt.
Spis treści
Od redaktora serii 9
1. Wstęp 15
1.0. pomysł badań 15
1.1. Cel badań 16
1.2. próba badawcza 18
1.3. Metodologia i realizacja badań 19
2. Wyniki ankiet prOfesOrskiCh 25
uniwersyteckich 25
2.0. Osadzenie studiów polonistycznych w strukturach
2.1. kadra polonistyczna 28
2.2. przedmioty o charakterze polonistycznym 28
2.3. Liczebność studentów włoskich polonistyk 30
2.4. Współpraca z polskimi uczelniami 33
2.5. Biblioteki 36
2.6. Działania uniwersytetów na rzecz promocji języka i kultury polskiej
2.. konferencje naukowe 40
2.8. Liczebność absolwentów włoskich polonistyk w latach 2002–2006 41
2.9. podsumowanie 43
we Włoszech 39
3. Wyniki ankiet LektOrskiCh 49
3.0. Charakterystyka respondentów 49
3.1. staż pracy 51
3.0.1. Dane społeczne 49
3.0.2. Wykształcenie i kwalifikacje zawodowe lektorów 49
3.2. Zakres działalności dydaktycznej w uniwersytecie 52
3.3. podręczniki i pomoce naukowe 56
3.4. nauczanie sprawności i podsystemów języka 61
3.5. samoocena lektorów w zakresie własnej działalności
3.6. podsumowanie 6
dydaktycznej 64
4. Wyniki ankiet stuDenCkiCh 3
4.0.1. Dane społeczne 3
4.0.2. rodzaj i rok studiów 5
4.0.3. Dziedziny studiów reprezentowane przez respondentów 6
4.0.4. pochodzenie studentów 8
4.0.5. Język ojczysty studentów 8
4.0. Charakterystyka respondentów 3
4.1. egzamin maturalny 80
4.2. Długość nauki języka polskiego 81
4.3. przeduniwersytecki kontakt z polszczyzną 81
4.4. Motywacja studentów 83
4.5. Znajomość innych języków obcych 89
4.6. pozycja języka polskiego w programie studiów 90
4.. udział studentów w innych zajęciach polonistycznych 91
4.8. plany naukowe studentów 92
4.9. plany zawodowe studentów 93
4.10. stosunek studentów do certyfikacji znajomości
4.11. udział studentów w programach wyjazdowych do polski 103
4.12. samoocena studentów 105
4.13. podsumowanie 108
języka polskiego jako obcego 95
5. WniOski 115
6. uWagi kOńCOWe 142
spis tabel 143
spis wykresów 144
Bibliografia 146
Załączniki 149
Wzór ankiety profesorskiej 149
Wzór ankiety lektorskiej 156
Wzór ankiety studenckiej 161
Od redaktora serii
W serii Metodyka nauczania języka polskiego jako obcego ukazu-
je się praca przedstawiająca obraz polonistyki włoskiej, co zrazu
może zaskakiwać. autorka pracy, urszula Marzec, odpowiada
przede wszystkim na pytania ktO uCZy? i kOgO uCZy?, pyta-
nie o to, Jak uCZy?, pozostawiając na dalszym planie. publikuje-
my ją jednak, uważając, że zawiera ona istotne informacje, które
musimy wziąć pod uwagę, poszukując odpowiedzi na pytanie, jak
uczyć polszczyzny studentów zagranicznych.
Jeśli przyjąć, zgodnie z nowym podejściem w dydaktyce języ-
ków obcych, że studenci stanowią podmiot procesu nauczania,
ważne okażą się wszystkie informacje na temat tego, ktO obec-
nie i w JakiM CeLu uczy się polskiego we Włoszech. pytanie
o cel studiów to w istocie pytanie o oczekiwania studentów, które
polonistyka winna zaspokajać, jeśli chce nie tylko istnieć, ale też
rozwijać się i przynosić poczucie sukcesu. nie ulega wątpliwo-
ści, że dla studentów włoskich ważne jest opanowanie języka pol-
skiego, co potwierdzają następujące fakty: 88 ankietowanych
wkomponowało lektorat polskiego w tok studiów, 68 chce
pracować w zawodzie, w którym wymagana jest znajomość języ-
ka polskiego, a 58 byłoby skłonnych przystąpić do egzaminu
certyfikatowego, by zyskać obiektywny, międzynarodowy dowód
jego znajomości. Dlatego trzeba się zgodzić z urszulą Marzec,
gdy pisze, że język polski jest w ich oczach atrakcyjnym towarem na
europejskim rynku pracy i na rynku edukacyjnym.
9
Jeśli tak dużą wagę przywiązujemy do wyników badań ankie-
towych, musimy zapytać o ich reprezentatywność. Otóż okazuje
się, że w okresie prowadzenia badań w lektoratach języka polskie-
go w uniwersytetach włoskich brało udział 261 słuchaczy (zob.
2.3.). ponieważ ankiety odesłało 130 z nich, możemy stwierdzić,
że w badaniach uczestniczyło 50 całej populacji (zob. 4.0.1.),
co stanowi liczbę uprawniającą do wyciągania wniosków, a także
do snucia uogólnień.
Z danych zebranych od kierowników włoskich studiów po-
lonistycznych wynika, że najwięcej, bo aż 6 studentów uczy się
polskiego w rzymie. ponieważ zdecydowaną większość ankiet
u. Marzec otrzymała spoza rzymu, można by spekulować, czy
i w jaki sposób większy udział studentów ze stolicy Włoch zmie-
niłby wyniki ankiet. należy jednak zauważyć, że stolica każdego
kraju stanowi największy rynek nauki języków obcych oraz stu-
diów i kontaktów międzynarodowych, z czego wynika, iż większy
udział w ankiecie studentów ze stolicy „wyostrzyłby” wnioski pły-
nące z obecnej ankiety, a nie zmieniłby ich radykalnie.
szeroko rozumiane studia polonistyczne są w europie
umieszczane w ramach tradycyjnie pojmowanych studiów slawi-
stycznych. tymczasem z ankiet studenckich wynika niezbicie, że
większość studentów nie czuje się slawistami: tylko 8 spośród
nich wskazało na motywację, jaką jest zainteresowanie językami
słowiańskimi (zob. 4.4.) i aż 61 studentów, dla których polski
jest jednym z dwu wiodących języków przewidzianych w progra-
mie studiów, jako drugi język wybrało język niesłowiański (naj-
częściej angielski, niemiecki, hiszpański i francuski; zob. 4.5.).
Co w takim razie studiują ankietowani studenci? najczęściej
– języki i literatury obce, mediację kulturową, języki i literatury
porównawcze, języki i kultury obce na potrzeby przedsiębiorstw
oraz mediację językową (zob. 4.0.3.). gdyby jednak tak orygi-
nalne studia jak mediację kulturową i językową połączyć razem,
okazałoby się, że to one gromadzą najwięcej, bo aż 24,5 stu-
dentów, gdy języki i literatury obce tylko 21 . potwierdza to ten-
dencję do wybierania bardziej utylitarnych kierunków studiów,
10
do motywacji instrumentalnej w przypadku uczenia się języków
obcych.
Jeśli połączymy ze sobą różne informacje cząstkowe tego
typu, okaże się, że tym, co interesuje studentów, jest raczej po
lonistyka stosowana niż polonistyka w tradycyjnym, filologicznym
rozumieniu tego słowa. Że bardziej interesuje ich znajomość
polskiego społeczeństwa, jego mentalności i szeroko rozumianej
kultury niż znajomość historii literatury polskiej. Że literatura
jest bardziej interesująca jako klucz do poznania i zrozumienia
innych europejczyków, jakimi są polacy, do poznania ich tożsa-
mości i systemu wartości kulturowych. Że w nowych warunkach,
jakie stworzyła integracja europejska i obecność obu państw
w unii europejskiej, trzeba zreinterpretować zarówno cel, jak
i sposób prowadzenia wielu zajęć polonistycznych. takie wnioski
wyciąga piszący te słowa, który nigdy nie pracował we Włoszech,
ale którego obserwacje z pracy za granicą od wielu lat wskazu-
ją na potrzebę zmian w prowadzeniu tam przedmiotów poloni-
stycznych.
pracę urszuli Marzec publikujemy także dlatego, że dotąd
brak było takich „całościowych” obrazów polonistyk zagranicz-
nych. tym, co się zdarzało, były artykuły naukowców polskich,
którzy pracowali we Włoszech, a potem dzielili się z czytelnika-
mi krajowymi osobistymi refleksjami na temat polonistyki włoskiej
(u. Marzec cytuje artykuły J. Okoń z 1985 r. i f. Zielińskiego
z 1988 r. w zakończeniu pracy; zob. 5). i choć polonistyka włoska
miała to szczęście, że redakcja katowickiego kwartalnika „post-
scriptum” poświęciła jej osobny numer zatytułowany Polonistyka
we Włoszech (200, nr 1 (53)), w którym w dziale Włoska poloni
styka (200, nr 1 (53), s. 249–305) zamieszczono krótkie infor-
macje (najczęściej historyczne) na temat polonistyki w rzymie
(La Sapienza i Tor Vergata), neapolu, florencji, udine, turynie,
genui, pizie i Lecce, brak było dotąd obrazu, który by uwzględ-
niał nie tylko punkt widzenia profesorów-kierowników studiów
polonistycznych i lektorów języka polskiego, ale także punkt wi-
dzenia studentów. praca u. Marzec, ukończona pół roku przed
11
ukazaniem się tego numeru, wypełniła tę lukę i stanowi punkt
odniesienia dla innych prac na temat polonistyk zagranicznych.
praca u. Marzec na temat polonistyki włoskiej może mieć
zresztą znaczenie wykraczające poza polonistykę i poza Włochy.
polonistyka jest tu bowiem przykładem studiów neofilologicz-
nych, które także w polsce przechodzą szybkie zmiany i boryka-
ją się z wieloma problemami, o czym świadczy tomik Krakowska
dyskusja o kształceniu językowym na studiach filologicznych (pod red.
W. Miodunki, tertium, kraków 2008). piszący te słowa podej-
rzewa, że problemy polonistyki włoskiej mają wiele wspólnego
z problemami polonistyk w innych krajach unii europejskiej,
a także z problemami studiów neofilologicznych w polsce. Za-
nim te problemy rozwiążemy, musimy je dokładnie poznać.
temu także ma służyć publikacja pracy u. Marzec.
urszula Marzec należy – zdaniem piszącego te słowa – do
nowej generacji w glottodydaktyce języka polskiego. nową ge-
nerację stanowią osoby, które ukończyły studia magisterskie
w ramach specjalizacji Nauczanie języka polskiego jako obcego, stając
się pierwszymi wykształconymi w polsce specjalistami w zakresie
nauczania naszego języka jako obcego. pozwoliły im na to zajęcia
specjalistyczne, złożone z 10 godzin wykładów i ćwiczeń oraz
40 godzin praktyk. swoje kompetencje praktyczne studenci mu-
sieli potwierdzić napisaniem pracy magisterskiej na temat na-
uczania języka polskiego jako obcego lub drugiego bądź też na
temat języka polskiego używanego poza polską. ponieważ takie
prace nigdy wcześniej nie powstawały (wyjątek stanowią prace
doktorskie na podobne tematy), przynoszą one wiele nowych
wiadomości. nie ulega wątpliwości, że najlepsze z prac magi-
sterskich warto ocalić od zapomnienia, publikując ich fragmen-
ty w postaci artykułów. pracę u. Marzec publikujemy w całości,
gdyż tylko w tej postaci pozwala ona na porównanie trzech od-
miennych punktów widzenia: profesorów, lektorów i studentów
polonistyki włoskiej.
urszula Marzec zaczęła studiować komparatystykę literacką
na polonistyce uJ w 2001 r. studia te ukończyła w 2006 r., uzysku-
12
jąc magisterium za pracę Romantyk w wiek dwudziesty zabłąkany?
Rzecz o echach romantyzmu w twórczości prozatorskiej E. Stachury. po
iV roku studiów komparatystycznych, w 2005 r. rozpoczęła 2-let-
nie studia w zakresie nauczania języka polskiego jako obcego.
szybko stała się jedną z najlepszych studentek na roku.
Duży wpływ na rozwój i ugruntowanie jej zainteresowań miał
semestralny pobyt na stypendium w ramach programu erasmus
w Departamencie Języków i Literatur Obcych na uniwersytecie
w udine. Doświadczenia zdobyte w udine ugruntowały jej za-
interesowania glottodydaktyką języka polskiego oraz Włochami,
ich językiem i kulturą, zwłaszcza polonistyką włoską, której posta-
nowiła poświęcić pracę magisterską. ponieważ pierwotnie praca
była zakrojona dość szeroko, do mnie, jako promotora, należało
ograniczyć jej zakres i zadbać o to, by praca powstała bez do-
datkowego wyjazdu badawczego do Włoch. pracę magisterską
u. Marzec obroniła w lipcu 200 r., a zaraz potem rozpoczęła
prowadzenie 6-tygodniowego kursu języka polskiego dla cudzo-
ziemców, czyli można powiedzieć, że rzuciła się w wir praktyki
glottodydaktycznej. pracę tę kontynuowała w roku 200/2008
już jako kontraktowa lektorka języka polskiego na uniwersytecie
w udine. Od października 200 r. jest doktorantką na Wydziale
polonistyki uJ.
Dlaczego tak dokładnie opisuję studia u. Marzec i jej drogę
ku nauczaniu języka polskiego jako obcego? głównie dlatego,
że – moim zdaniem – jej droga niewiele różni się od poszukiwań
młodych Włochów, o których pisze. Ona wybrała komparatystykę
literacką, jak oni wybierają mediację kulturową i językową, języki
i literatury obce czy literatury porównawcze. Ona studia kompa-
ratystyczne uwieńczyła zdobyciem magisterium, ale równocześ-
nie dostrzegła swą nową szansę w nauczaniu języka polskiego
jako obcego, czyli w zakresie glottodydaktyki polonistycznej. Oni
chcą nauczyć się polskiego, poznać polskę i polaków. O magi-
sterium polonistycznym myśli 69 z nich, ale tylko 6 myśli
o pracy naukowej, czyli o byciu zawodowym polonistą (zob. 4.8.–
4.9.). inni chcą być tłumaczami, pracować w przedsiębiorstwach
13
włosko-polskich i turystyce lub uczyć włoskiego w polsce. Chcą
wykorzystywać swą znajomość polski i polszczyzny w zawodach,
które w unii europejskiej są potrzebne i dostępne. Dobrze by
było, żeby polonistyka włoska przygotowała ich do tych zawodów,
jak polonistyka uJ przygotowała urszulę Marzec do nauczania
języka polskiego jako obcego.
kraków, w kwietniu 2008 r.
Władysław Miodunka
Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
1. Wstęp
1.0. Pomysł badań
Motywem podjęcia przeze mnie prac badawczych nad sta-
nem obecnym polonistyki akademickiej we Włoszech było z jed-
nej strony moje zainteresowanie problematyką nauczania języka
polskiego jako obcego, z drugiej zaś szczere zafascynowanie języ-
kiem i kulturą włoską.
pomysł badań narodził się w 2006 r. podczas mojego pobytu
na stypendium w uniwersytecie w udine, gdzie miałam przyjem-
ność spotkać Włochów uczących się języka polskiego, poznać ich
motywację, a także dzięki temu, iż prowadziłam dla nich coty-
godniowe fakultatywne zajęcia wyrównawcze, zaobserwować ich
trudności i sukcesy w nauce języka polskiego. Mogłam przyjrzeć
się również pracy polskiej lektorki oraz profesora prowadzącego
zajęcia z literatury i porozmawiać z nimi o problemach, z jakimi
borykają się włoscy poloniści.
pobyt w udine pozwolił mi zanurzyć się we włoskich realiach
i osobiście doświadczyć specyfiki tamtejszego systemu edukacyj-
nego – sławna włoska mentalność uzewnętrznia się przecież tak-
że w życiu uniwersytetów.
swoje doświadczenia zdobyte w università degli studi di udi-
ne zapragnęłam zobiektywizować, konfrontując z doświadczenia-
mi i samoświadomością włoskich polonistów oraz ich studentów,
i w ten właśnie sposób powstał pomysł niniejszej pracy.
15
Pobierz darmowy fragment (pdf)
